تبیین عوامل موثر بر الگوی مصرف آب خانوارهای شهری مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مدیریت، موسسه آموزش عالی فردوس مشهد، مشهد، ایران

چکیده

امروزه تأمین آب آشامیدنی شهری، از چالش­های جدی در مدیریت شهری است. در نتیجه تخمین مصرف آب منازل مسکونی و شناسایی عوامل مؤثر بر الگوی تقاضای آب، از موارد مهم در مدیریت و برنامه­ریزی تقاضای آب شهری و در نتیجه کنترل بحران آب است. راه حل مؤثر، تنها عرضه آب نیست بلکه اتخاذ سیاست­ها و تدابیر لازم مبتنی بر الگوی مصرف و توجه کافی به عوامل تقاضای آب از اهمیت بالایی برخوردار است. در مقاله حاضر، به بررسی پارامترهای تاثیرگذار بر الگوی تقاضای آب شرب خانوارها پرداخته می­شود. روش انجام این تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده، به طوری که ابتدا عوامل موثر بر الگوی مصرف آب شناسایی و سپس نسبت به تهیه پرسشنامه اقدام شده است. بدین منظور با توجه به مطالعات مختلف و استفاده از نظر خبرگان و متخصصان دراین زمینه معیارها و شاخص­های مختلفی در نظر گرفته می­شود که می­تواند بر الگوی مصرف آب شرب تاثیرگذار باشد. این معیارها شامل عوامل اقتصادی، آموزش، جداسازی آب شرب و بهداشتی، فنی مهندسی و تکنولوژی، مباحث قانونی و نظارتی و تبلیغات و اطلاع­رسانی بوده است. در مرحله بعد براساس پرسشنامه میانگین نظرات در مورد هر یک از شاخص ­ها به دست آمده و در نهایت با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، اولویت­بندی شاخص­ها انجام شده است. نتایج به ترتیب اولویت، شامل معیارهای فنی و مهندسی و تکنولوژی، جداسازی آب شرب و بهداشتی، مباحث قانونی و نظارتی، آموزش، اقتصادی و تبلیغات و اطلاع­رسانی بوده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • انصاری، حسین. بوستانی، آرمین. طباطبایی، علیرضا. فروزش، مجید. (1396). بررسی مدیریت مصرف و برآورد میزان تقاضای آب شرب شهری مشهد در افق 1420 (یادداشت فنی)، دو فصلنامه آب و توسعه پایدار 4(1).
  • بازدار، محمد. گودینی، حاتم. طراحی، محمدجواد. زارع، سودابه. یاراحمدی، مرتضی. محمدیان ظفرآبادی، جلال. احمدی فرد، طیبه.(1395). بررسی تاثیر آموزش بر میزان صرفهجویی در مصرف آب در شهر خرم آباد در سال 1394. مهندسی بهداشت محیط. دوره 4. شماره1. 1-9.
  • تاج آبادی، مینا. ابوالحسنی، لیلی. شاهنوشی، ناصر. (1397). فرا تحلیل کشش‌های قیمتی مصرف آب خانگی شهری در ایران. مجله آب و فاضلاب. 29(1). 1-13.
  • تاران، فرشید. مهتابی، قربان. (1395). بررسی تأمین آب مورد نیاز بخش‌های مختلف شهر از طریق استحصال آب باران؛ مطالعه موردی شهر بناب. نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران. 7(1).40-53.
  • تجریشی، مسعود. ابریشم چی، احمد.(1383). مدیریت تقاضای منابع آب در کشور،اولین همایش روشهای پیشگیری از اتلاف منابع ملی، تهران، فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران.
  • جبل عاملی فرخنده گودرزی فراهانی یزدان (1392). تاثیر هدفمندی یارانه بر میزان تقاضای آب مصرفی شهری در قم. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال هفتم شماره 2. صفحات 101-119.
  • جبل عاملی، فرخنده. گودرزی فراهانی، یزدان. (1394). بررسی تاثیر یارانه بر تقاضای آب خانگی شهر قم. جغرافیا و توسعه 39، 39: 29-48.
  • جمال فرد، سلمان و لدنی نژاد، سیدعلی. (1396). ارزیابی سیستم دوگانه توزیع آب جهت مدیریت مصرف، اولین همایش ملی مدیریت مصرف و هدر رفت آب، تهران، دانشگاه شهید بهشتی- انجمن آب و فاضلاب ایران.
  • چکشی، بهاره. طباطبایی یزدی، جواد.(1391). استحصال آب باران شیوهای جهت استفاده از دانش بومی به منظور تأمین آب در مناطق خشک. اولین همایش ملی سامانههای سطوح آبگیر باران. 22-23 آذرماه، مرکز آموزش جهاد کشاورزی خراسان رضوی، مشهد.
  • خلفی، علی اکبر. شیری، قاسمعلی. پوراشرف، یاسان الله. (1397). بررسی الگوی مصرف آب خانگی با رویکرد بخش‌بندی مصرف‌کنندگان (مطالعه موردی: مصرف‌کنندگان آب خانگی شهرستان ایلام). مجله آب و فاضلاب. 29(2). 59-67.
  • خوشبخت، آمنه. راغفر، حسین. خیابانی، ناصر. (1390). تخمین تابع تقاضای آب بخش خانگی با قیمتهای غیرخطی با استفاده از الگوی انتخاب گسسته- پیوسته، (مطالعه موردی: شهر تهران طی دوره 1385-1381). فصلنامه آب و فاضلاب، 8(22).22-30.
  • دهقان، حسین. پوررضا کریمسرا، ناصر(1395). عوامل موثر بر سرانه مصرف آب خانوادههای تهرانی. فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی- سال پنجم، شماره 19. 245-268.
  • راهنمای مدیریت مصرف آب، (1388). شرکت راهدان سما.
  • رستم آبادی سفلی، الهام. (1379)، برآورد معادله مصرف آب در فصول تابستان و زمستان در شهر تهران، مجله برنامه و بودجه، شماره 55، صص. 77-106.
  • رضایی بانیدر، محمدرضا. (1382). بررسی نقش رسانهها در آموزش مهارتهای شهروندی و رفتارهای مدنی. پژوهش و سنجش سال دهم. شماره 33.
  • سالم، علی اصغر. مروت، حبیب. (1397). تجزیه و تحلیل اثر هدفمندی یارانه‌ها بر مصرف آب خانگی در مناطق شهری کشور (رهیافت سیستم معادلات تقاضا). پژوهشهای رشد و توسعه پایدار (پژوهشهای اقتصادی). ۱۳۹۷; ۱۸ (۴) :۱۶۱-۱۸۵.
  • سجادی‌فر، سید حسین. پاکروح، شاهین. قانع، علی اصغر. فتحی، بهرام. (1396). قیمت‌گذاری کارآمد آب شرب (مطالعه موردی شهر اراک). مجله آب و فاضلاب, 28(1). 95-103.
  • سجادیفر، سیدحسین. خیابانی، ناصر. (1390)، مدلسازی تقاضای آب خانگی با استفاده از روش مدل عوامل تصادفی، مطالعه موردی: شهر اراک، فصلنامه آب و فاضلاب، شماره صفحات 59-68.
  • شاهمنصوری، بیتا. توکل، فاطمه. (1393)، بررسی تأثیر تبلیغات تلویزیونی شرکت آب و فاضلاب استان تهران بر میزان صرفه جویی آب در میان شهروندان مناطق شش گانه آبفای تهران، مجله مطالعات رسانهای، سال نهم،شماره بیست و چهارم. 53-64.
  • شهرکی، جواد. رهنما، علی. خاکسار آستانه، حمیده. (1397). مدیریت تقاضای مصرف آب با رویکرد اقتصادی در شمال استان سیستان و بلوچستان. اکوهیدرولوژی. 5(3). 1037-1049.
  • صالحنیا، نرگس، فلاحی، محمدعلی. انصاری، حسین. و کامران داوری (1385)، بررسی تعرفههای آب شهری و تاثیر آن بر الگوی مصرف آب مشترکان، مطالعه موردی شهر نیشابور، مجله آب و فاضلاب، شماره 63، صص.50-59.
  • عباسپور، فریدون. (2014). ارزیابی آب بدون درآمد. آب و توسعه پایدار 1(1).
  • عباسپور، فریدون. جلیلی قاضی زاده، محمد رضا. عطاری، جلال. (1396). تأثیر قانون هدفمندی یارانه‌ها بر مصرف آب شهری مشهد. مجله آب و فاضلاب. 28(1).65-73.
  • فتوحی فیروز آباد، فرزانه و اختصاصی، محمدرضا. (1395). ضرورت و روشهای تفکیک آب شرب از سایر مصارف در شهرستان یزد، اولین همایش ملی عرضه و تقاضای آب شرب و بهداشت، چالشها و راهکارها، اصفهان، دانشگاه صنعتی اصفهان.
  • فتوحی فیروزآباد، فرزانه. اختصاصی، محمدرضا. سفید، محمد. مروتی شریف آبادی، علی. (1398). مدیریت راهبردی تفکیک آب شرب از آب بهداشتی در شهرستان یزد با استفاده از تحلیل SWOT و AHPمجله آب و فاضلاب 30(2).113-120.
  • فرمانی انتظام، حسن. موحدی سبحانی، فرزاد. واعظ تهرانی، مهسا. نجفی سید اسماعیل. (1398). استخراج سیاست‌های پایدار آب شرب شهری با رویکرد پویایی سیستم (مطالعه موردی: شهر قم). مجله آب و فاضلاب. 30(1).32-49.
  • فطرس، محمدحسن. یاری، محمدحسین. معبودی، رضا. (1392). اثر قیمتگذاری بلوکی افزایشی بر مصرف آب شرب در استانهای کشور، تحقیقات مدلسازی اقتصادی، شماره3. 29-49.
  • کارآموز، محمد. الیاسی، اصغر. احمدینیا، صالح. (1387). تحلیل اقتصادی تأثیر سیاستهای مدیریت تقاضا در طرحهای توسعه منابع آب: مطالعه موردی. مهندسی سازههای آبی.1(2). 58-66.
  • کاوسی، اسماعیل. حیدری روچی، مینو. (1391). بررسی نقش رسانه ملی در کنترل بحران آب تهران در سال 1380. مطالعات رسانه ای,.7(شماره 2(پیاپی 17)). 125-140.
  • گرانمایهپور، علی و بیگدلی نژاد، مجید. (1392). بررسی نقش آموزشی رسانه ملی در اصلاح الگوی مصرف آب در بین شهروندان تهرانی، فصلنامه فرهنگ ارتباطات، دوره 3، شماره 9، 195-220.
  • ملکی نسب، احمد. ابریشم‌چی، احمد. تجریشی، مسعود. (1386). ارزیابی صرفه‌جویی در مصرف آب خانگی به واسطه استفاده از قطعات کاهنده مصرف. مجله آب و فاضلاب. 18(2).2-11.
  • ملکی نسب، احمد. تابش، مسعود. قالیباف سرشوری، مهدی. (1389). بررسی میدانی تأثیر نصب تجهیزات و شیرآلات کممصرف در کاهش مصرف آب خانگی. تحقیقات منابع آب ایران. 6(2). 36-45.
  • وب سایت جامع مدیریت مصرف و بهرهوری آب در ایران، http://watercm.ir
  • یزدانداد، حسین. مظلوم، بی بی زهرا. (1388)، بررسی عوامل مؤثر بر الگوی مصرف آب و بهینهسازی آن در بخش خانگی (مطالعه موردی: شهر مشهد)، سومین همایش ملی آب و فاضلاب با رویکرد بهرهبرداری، تهران، دانشگاه صنعت آب و برق، شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور.
  • یزدانی، سعید. تهامیپور، مرتضی. (1393). شبیه‌سازی اثر سناریوهای مختلف قیمت‌گذاری بر نظام تعرفه آب شهری. مجله آب و فاضلاب 26(1). 97-106.
  • یونسلو، صادق. (1389). روشهای بهینهسازی مصرف آب. پژواک فرهنگ.
  • Carver, P.H., and Boland, J. J. (1980). “Short-run and long-run effects of price on municipal water use.” Water Resources Research, 16 (4), 609-616.
  • Chen, H., Yang, Z.F. (2009), “Residential Water Demand Model under Block Rate Pricing: A Case Study of Beijing, China”. Communications in Nonlinear Science and Numerical Simulation, 14(5) .2462–2468.
  • Day, D. and White, S. (2003). "Minimum Performance Standards for Showerheads in Australia- the Benefits and the Barriers." J. Water Science & Technology: Water Supply, 3(3), pp. 239–245.
  • Dinar, A. & Yaron, D. (1992). The impact of price on residential water demand and its relation to system design and price structure. Agricultural Economics, NO. 6: PP.315-332.
  • Eroksuz, E., and A. Rahman. (2010). Rainwater tanks in multi-unit buildings: A case study for three Australian cities. J. Resour. Conserv. Recycl. 54: 1449-1452.
  • Howe, C.W, and Linaweaver, F.P. (1967).“The impact of price on residential water demand and its relationship to system design and price structure.” Water Resources Research, 3(1), 13-32.
  • Howe, C.W. (1982). “The impact of price on residential water demand: Some new insights.” Water Resources Research, 18(4), 713-716.
  • Kahinda, J.M., A.E. Taighenu, and J.R. Boroto. 2007. Domestic rainwater harvesting to improve water supply in rural South Africa. J. Phys. Chem. Earth. 32: 1050-1057.
  • Miaou, S.P. (1990). “A class of time-series urban water demand models nonlinear climatic effects.” Water Resources Research, 6(2), 169-178.
  • Mousavi, S.N. & Moahmmadi, H. & Boostani, F. (2010) "Estimation of Water Demand Function for Urban Households: A Case Study in City of Marvedasht", Water and Wastewater Journal, 2: 90-95.
  • Rostad N. and Montalto F. (2012). Rainwater harvesting: using urban roof runoff for residential toilet flushing. Published by Woodhead Publishing Limited.
  • Ruijsa, A., Zimmermanna, A. (2008), “Demand and Distributional Effects of Water Pricing Policies”. Ecological Economics. 66: 506-516.
  • Sun, Y., Liu, N., Shang, J. & Zhang, J. (2017). Sustainable utilization of water resources in China: A system dynamics model. Journal of Cleaner Production, 142, 613-625.
  • Whitcomb, J.B. (1990). "Water use reductions from retrofitting indoor water fixtures." Water Resources Bulletin, 26(6), pp. 921-926.
  • Xayavong, V., Burton, M. (2008), “Estimating Urban Residential Water-Demand with Increasing Block Prices: The Case of Perth, Western Australia”. 52nd Annual Conference of the Australian Agricultural and Resource Economics Society, Canberra 6-8 February 2008.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار