ارزیابی آثار زیست‌محیطی شرکت پالایشگاه گاز فجر جم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه‌ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

3 استادیار گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

در جهان امروز انرژی به‌عنوان یکی از عناصر بنیادین توسعه شناخته می‌شود و نقشی حیاتی در پیشرفت اقتصادی و اجتماعی ایفا می‌کند. پالایشگاه‌های نفت و گاز به‌عنوان زیرساخت‌های کلیدی تأمین انرژی، نه‌تنها نیازهای مصرفی را برآورده می‌سازند، بلکه تأثیرات زیست‌محیطی قابل‌توجهی بر مناطق پیرامونی خود دارند. این پژوهش باهدف بررسی اثرات زیست‌محیطی پالایشگاه گاز فجر شهرستان جم بر روستاهای پیرامون، به‌منظور تحلیل شاخص‌های زیست‌محیطی روستاهای پیرامون پالایشگاه پرداخته‌است. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده و از داده‌های کتابخانه‌ای؛ میدانی و همچنین تحلیل‌های نرم‌افزاری SPSS استفاده شده‌است. بر اساس یافته‌ها احداث پالایشگاه گاز فجر در شهرستان جم باعث ایجاد اثرات زیست‌محیطی منفی گسترده‌ای از جمله آلودگی‌هوا، تغییر کیفیت و کمیت آب، افت سفره‌های آب زیرزمینی، تخریب پوشش گیاهی، آلودگی خاک و صوتی، و تغییر الگوی کشت شده‌است. این اثرات نه‌تنها محیط‌زیست طبیعی را تهدید می‌کند، بلکه سلامت، معیشت و کیفیت زندگی ساکنان محلی را نیز به‌شکل جدی تحت‌تأثیر قرار داده است. این پژوهش تأکید می‌کند که بدون اقدامات فوری و ساختاریافته، پیامدهای زیست‌محیطی پالایشگاه گاز فجر می‌تواند به یک بحران غیرقابل جبران تبدیل شود. بنابراین، ضرورت دارد که سیاست‌گذاران، مدیران صنعتی و مردم به‌صورت هم‌افزا برای بازسازی محیط‌زیست و ایجاد توسعه پایدار در منطقه گام بردارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

افراخته، حسن و حجی پور، محمد. (1403). خودکفایی غذایی و منابع آب؛ بازگشت به چالش آینده ایران. مطالعات مدیریت توسعه سبز، 3(2)، 43-57. doi: 10.22077/jgdms.2024.3114
بین اسدزاده، مجتبی. (1388). تهدیدات زیست‌محیطی و امنیت خلیج‌فارس. مجله علوم سیاسی مطالعات خاورمیانه، (57): 142 تا 123. https://cmess.sinaweb.net/article_151281.html
پاشایی، پارسا، شاطری، مفید و اشرفی، علی. (1401). تحلیل پروژه‌های محیط زیستی اجرا شده در شرکت پالایشگاه گاز فجر جم. مطالعات مدیریت توسعه سبز، 1(2)، 13-26. doi: 10.22077/jgmd.2023.6102.1019
پوریان، محمدتقی، و خلیلی، محمدرضا. (1396). شناسایی آسیب‌ها و تهدیدات پالایشگاه تهران و تأثیر آن بر امنیت زیست‌محیطی. فصلنامه علمی‌ترویجی پدافند غیرعامل و امنیت، 6 (18). https://www.magiran.com/p2009314
توکل، محمد، و نوذری، حمزه. (1391). تحلیل اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی صنعت پالایشگاه گاز پارسیان بر نواحی روستایی (موردمطالعه: نواحی روستایی شهرستان مُهر در استان فارس). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 1(4)، 29-48.
جمی، راضیه. (1395). آثار و پیامدهای منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر توسعه منطقه‌ای (شهرستان کنگان). پایان‌نامه، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی.
رمضانی، حسن. (1395). سهم دشتی از رهاسازی پساب‌های صنعتی پالایشگاه فجر جم. سایت رسمی پالایشگاه فجر: تاریخ ۲۹/۰۶/۹۴ – https://mond.ir/?p=28067
روابط‌عمومی پالایشگاه گاز فجر. (1395). آشنایی با شرکت پالایش گاز فجر جم، واحد آموزش.
زارعی، عبدالمجید، و کاظمی، روح‌ال. (1395). تدوین استراتژی‌های بهینه (مناسب) زیست‌محیطی صنایع نفت و گاز به روش SWOT در پارس جنوبی 2. فصلنامه علوم محیطی، 14(4)، 1-16. https://envs.sbu.ac.ir/article_97761.html
صادقیان، علیرضا، و صهبا، مهدی. (1391). بررسی اثرات زیست محیطی پالایشگاه‌ها و ارائه راهکارهای کاهش اثرات. کنفرانس بین المللی نفت، گاز، پتروشیمی و نیروگاهی. SID. https://sid.ir/paper/815031/fa
طاهری، محمدتقی، مکی آل آقا، مینا، و صمدیان، حسن. (1401). اولویت‌بندی و مدیریت پسماند صنعتی در پالایشگاه نهم مجتمع گاز پارس جنوبی. محیط‌زیست و مهندسی آب. https://doi.org/10.22034/jewe.2022.321295.1701
طرقبه، حسین عسکرزاده، افشان، علی‌اصغر بذر، و پور فرد، حسن حاجی. (1382). بررسی آلاینده‌های نفتی در آب‌های زیرزمینی منطقه پالایشگاه اراک. محیط‌شناسی، 29(32). https://dor.isc.ac/dor/20.10012.7.9 
عزیزپور، فرهاد، و قاسمی، سیده عاطفه. (۱۳۸9). نقش منطقة ویژة اقتصادی پارس جنوبی (عسلویه) در تحول مکانی - فضایی سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: روستای اخند (ناحیه کنگان). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۱۰ (۱۳):۱۱۰-۹۷
فرمانداری شهرستان جم. (1395). سرشماری رسمی نفوس مسکن.
قادری، عبدالرحیم، رنجبر، علی، و قادری، عباس. (1394). ارزیابی اثرات زیست‌محیطی پالایشگاه‌های نفت و گاز. چهارمین همایش سراسری محیط‌زیست، انرژی و پدافند زیستی، تهران، https://civilica.com/doc/446316/
قاسمی، سیده عاطفه، مشیری، فرخ، و ممیز، آیت اله. (1393). بررسی اثرات فضایی مناطق ویژه اقتصادی بر سکونتگاه‌های عسلویه (مطالعه موردی: منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 9(27)،109-137.
کاظمی موید، هانیه، جلیلی قاضی‌زاده، مهدی، پناهی، مصطفی، عابدی، زهرا و غفارزاده، حمیدرضا. (1401). بررسی اثرات زیست محیطی فرآیند دفع لجن صنعتی پالایشگاه روغن با رویکرد ارزیابی چرخه حیات با استفاده از مدل ارزیابی اثرات CML-Baseline. فصلنامه علوم محیطی، 20(2)، 245-260. doi: 10.52547/envs.2022.1158
کاویانی راد، مراد. (1389). تحلیل فضایی مخاطرات محیطی و بحران‌های بوم‌شناسی در ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی، 13(2): 58-33. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.17350727.1389.13.48.2.1
محرم نژاد، ناصر، و تهرانی، مهناز. (1389). مروری بر نظریه‌های اجتماعی و مدیریت محیط‌زیست. انسان و محیط‌زیست، 8 شماره 1(12- پیاپی 23)، 3-11. https://sanad.iau.ir/Journal/he/Article/848217/FullText
نجف‌زاده، علی، و براقی، فضل ال. (1403). بررسی تاریخی اثرات زیست‌محیطی مصرف زغال‌چوب در خراسان طی دوره قاجار و پهلوی. مطالعات مدیریت توسعه سبز، ()، -. doi: 10.22077/jgdms.2024.8023.1182
نورعلی، مهشید، سعیدنیا، حمیدرضا، و علیپور درویشی، زهرا. (1403). ارائه الگوی هم‌آفرینی ارزش مبتنی بر سرمایه اجتماعی سبز (مورد مطالعه: کسب و کارهای خانوادگی). مطالعات مدیریت توسعه سبز، 3(2)، 171-190. doi: 10.22077/jgdms.2024.7502.1119
نوروزی، فتح‌الله. (1396). پالایشگاه گاز فجر جم به تکنولوژی حذف فلرسوزی برخوردار شود. خبرگزاری تسنیم، https://b2n.ir/t86174
نیکخواه، هدایت اله، و بهزادی، سجاد. (1395). بررسی تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تاسیسات صنعتی برفرایند توسعه (نمونه موردی: شهرستان جم). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 8(4 (مسلسل 32)، 83-99.
یزدان‌شناس، میثم، و موسوی، سید حجت. (1404). اثرسنجی اقامتگاه‌های بوم‌گردی بر اقتصاد گردشگری پایدار در شهر تیران. مطالعات مدیریت توسعه سبز، 4(1)، 1-22. doi: 10.22077/jgdms.2024.7365.1095
Afrahteh, H., & Hajipour, M. (2014). Food self-sufficiency and water resources; returning to the future challenge of Iran. Green Development Management Studies, 3(2), 43–57. https://doi.org/10.22077/jgdms.2024.3114
Azizpour, F., & Ghasemi, S. A. (2009). The role of the South Pars Special Economic Zone (Asaluyeh) in the spatial transformation of rural settlements: A case study of Akhund village (Kangan district). Applied Geographical Sciences Research, 10(13), 97–110.
Been Asadzadeh, M. (2010). Environmental threats and security of the Persian Gulf. Journal of Political Science and Middle East Studies, 57, 123–142. https://cmess.sinaweb.net/article_151281.html
Dutta, A., Banerjee, S., & Bose, S. (2020). Environmental impacts of oil refineries and mitigation strategies. Environmental Science and Pollution Research, 27(15), 18623–18634. https://doi.org/10.1007/s11356-020-08377-3
Ghaderi, A., Ranjbar, A., & Ghaderi, A. (2015, May). Environmental impact assessment of oil and gas refineries. Paper presented at the Fourth National Conference on Environment, Energy and Biodefense, Tehran, Iran. https://civilica.com/doc/446316/
Ghasemi, S. A., Moshiri, F., & Momeyz, A. (2014). Investigating the spatial effects of special economic zones on Asaluyeh settlements (Case study: South Pars Special Economic Zone). Human Settlement Planning Studies, 9(27), 109–137.
Governorship of Jam County. (2016). Official census of housing and population [Unpublished raw data].
Jami, R. (2016). Effects and consequences of the Pars Special Economic Energy Zone on regional development (Kangan County) (Master's thesis, Allameh Tabatabaei University, Faculty of Social Sciences).
Kaviani-Rad, M. (2010). Spatial analysis of environmental hazards and ecological crises in Iran. Strategic Studies Quarterly, 13(2), 33–58. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.17350727.1389.13.48.2.1
Kazemi Moayed, H., Jalili Ghazizadeh, M., Panahi, M., Abedi, Z., & Ghafarzadeh, H. (2012). Environmental impacts of oil refinery industrial sludge disposal process with life cycle assessment approach using CML-Baseline impact assessment model. Environmental Sciences, 20(2), 245–260. https://doi.org/10.52547/envs.2022.1158
Khan, M. A., Hussain, M., & Nadeem, F. (2023). Sustainable management of refinery waste and environmental impacts: A review. Journal of Cleaner Production, 375, 134297. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.134297
Mani, M., Blackman, A., & Narain, U. (2021). Industrial pollution control policies in emerging economies. World Development, 144, 105503. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2021.105503
Moharnejad, N., & Tehrani, M. (2010). A review of social theories and environmental management. Man and Environment, 8(1), 3–11. https://sanad.iau.ir/Journal/he/Article/848217/FullText
Najafzadeh, A., & Baraghi, F. (2014). A historical study of the environmental effects of charcoal consumption in Khorasan during the Qajar and Pahlavi periods. Green Development Management Studies, 3(2), –. https://doi.org/10.22077/jgdms.2024.8023.1182
Nikkhah, H., & Behzadi, S. (2016). Investigating the economic, social, and environmental impacts of industrial facilities in the development process (Case study: Jam County). Iranian Social Development Studies, 84(32), 83–99.
Noorali, M., Saeednia, H., & Alipour Darvishi, Z. (2014). Presenting a model of co-creation of value based on green social capital (Case study: Family businesses). Green Development Management Studies, 3(2), 171–190. https://doi.org/10.22077/jgdms.2024.7502.1119
Norouzi, F. (2017, March 17). Fajr Jam gas refinery to be equipped with flaring elimination technology. Tasnim News Agency. https://b2n.ir/t86174
Olukanni, D. O., Adeyemi, A. A., & Olagoke, S. A. (2022). Impacts of oil refinery effluents on aquatic ecosystems. Environmental Monitoring and Assessment, 194(8), 574. https://doi.org/10.1007/s10661-022-10133-y
Pashaei, P., Shateri, M., & Ashrafi, A. (2014). Analysis of environmental projects implemented in Fajr Jam Gas Refinery Company. Green Development Management Studies, 1(2), 13–26. https://doi.org/10.22077/jgmd.2023.6102.1019
Pourian, M. T., & Khalili, M. R. (2017). Identifying the damages and threats of Tehran Refinery and its impact on environmental security. Quarterly Scientific Promotional Journal of Passive Defense and Security, 6(18). https://www.magiran.com/p2009314
Public Relations of Fajr Gas Refinery. (2016). Introduction to Fajr Jam Gas Refining Company (Education Unit).
Ramezani, H. (2016, March 19). Dashti's share of industrial wastewater discharge from Fajr Jam Refinery. Official Website of Fajr Refinery. https://mond.ir/?p=28067
Rao, S. R., Sharma, S., & Gupta, A. K. (2021). A review on solid waste management in oil refineries: Challenges and solutions. Resources, Conservation and Recycling, 170, 105571. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2021.105571
Sadeghian, A., & Sahba, M. (2012). Investigating the environmental impacts of refineries and providing solutions to reduce the impacts. International Conference on Oil, Gas, Petrochemicals and Power Plants. https://sid.ir/paper/815031/fa
Taheri, M. T., Makki Al-Agha, M., & Samadian, H. (2022). Prioritization and management of industrial waste in the 9th refinery of the South Pars Gas Complex. Environment and Water Engineering. https://doi.org/10.22034/jewe.2022.321295.1701
Tarqabe, H. A., Afshan, A. A. B., & Pourfard, H. H. (2003). Investigation of oil pollutants in groundwater of the Arak refinery area. Ecology, 29(32). https://dor.isc.ac/dor/20.10012.7.9
Tavakkal, M., & Nozari, H. (2012). Analysis of the economic, social and environmental impacts of the Parsian Gas Refinery Industry on rural areas (Case study: rural areas of Mohr County in Fars Province). Social Studies and Research in Iran, 1(4), 29–48.
Yazdanshenas, M., & Mousavi, S. H. (2015). Assessing the impact of eco-resorts on sustainable tourism economy in Tiran. Green Development Management Studies, 4(1), 1–22. https://doi.org/10.22077/jgdms.2024.7365.1095
Zarei, A. M., & Kazemi, R. (2016). Formulating optimal environmental strategies for oil and gas industries using SWOT method in South Pars 2. Quarterly Journal of Environmental Sciences, 14(4), 1–16. https://envs.sbu.ac.ir/article_97761.html

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار