ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر تضادهای آب و دیدگاه کارشناسان آب در مورد راهبردهای مدیریت آن در زیر حوضه‌های زاینده‌رود

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری توسعه کشاورزی، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشیار گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، د‌انشگاه زنجان، زنجان، ایران

4 دکتری سازه‌های آبی، شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان، ایران

چکیده

مناقشات مرتبط با آب در سطوح مختلف به‌دلیل عوامل انسانی و محیطی افزایش یافته‌است. از آنجایی که این تعارض‌ها به‌ندرت متأثر از یک عامل هستند، لازم است تضادها و تلاش‌های همزمان برای مدیریت آنها ارزیابی شود. این نیازمند آگاهی از روابط پیچیده و عوامل مؤثر بر آنها می‌باشد. این مقاله ارتباط بین تغییر اقلیم و مناقشات در زیرحوضه‌های زاینده‌رود را ارزیابی نموده و دیدگاه کارشناسان مرتبط با منابع آب را در مورد تأثیر تغییر اقلیم و راهبردهای مدیریت تضادهای آب ناشی از تغییر اقلیم در یک حوضه آبریز بررسی می‌کند. این پژوهش در دو مرحله تحلیل روند داده‌های ثانویه حاصل از ایستگاه‌های هواشناسی سینوپتیک در دو زیر حوضه و بررسی نظر کارشناسان انجام گردید. تحلیل روند داده‌های میانگین بارش باران و برف سالانه و شدت خشکسالی در سال‌های مختلف و تحلیل مضمون دیدگاه کارشناسان نشان دادند که نوسانات بارش و افزایش شدت خشکسالی‌ها در سال‌های اخیر در زیر حوضه‌های زاینده‌رود باعث کاهش منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی شده و متعاقباً موجب کاهش دسترسی ذینفعان بر منابع و افزایش مناقشات بین کنشگران مختلف در زیرحوضه‌ها شده‌است. مهم‌ترین راهبردهای پیشنهادی به‌ترتیب اولویت عبارتند از: اصلاح الگوی کشت، تشکیل نظام مدیریتی جدید در کل حوضه، افزایش نظارت بر اجرای سیاست‌ها و راهبردها، تغییر نگرش ذی‌نفعان، ارجحیت تأمین منافع ذینفعان، و به‌کارگیری راهبردهای عملیاتی جدید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

احمدی، زهره سادات؛ صفوی، حمیدرضا و کراچیان، رضا. (۱۳۹۹). ارزیابی سیاست‌های مدیریت منابع آب در حالت وجود اطلاعات ناقص با استفاده از بازی علامت‌دهی، مطالعه موردی: حوضه آبریز زاینده رود. تحقیقات منابع آب ایران، ۱۶(1)، ۲۵۳-۲۷۴. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.17352347.1399.16.1.18.2
امامی حیدری، حامد؛ جعفری، هادی و کرمی، غلامحسین. (۱۳۹۴). نقش مدیریت کشاورزی در تداوم جریان زاینده رود. آب و خاک، ۲۸(6)، ۱۰۹۵-۱۱۰۶. https://doi.org/10.22067/jsw.v0i0.21391
اسماعیلی، محمد مهدی. (۱۳۹۹). بحران تأمین آب در حوضة آبریز زاینده‌رود؛ مسائل سیاسی و اجتماعی و راهکارهایی برای مدیریت آن (مطالعة موردی: اعتراضات سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۲). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، ۹(3)، ۵۶۷-۵۸۵. https://doi.org/10.22059/jisr.2020.295075.990
قاسمی، مهدی؛ کرمی دهکردی، اسماعیل و ابراهیمی، عطااله. (۱۳۹۶). تحلیل تضاد کنشگران اجتماعی در عرصه‌های منابع طبیعی و تأثیرات آن بر جامعه روستایی (مورد مطالعه: شهرستان بروجن). پژوهش‌های روستائی، ۸(4)، ۶۳۵-۶۴۸. https://doi.org/10.22059/jrur.2017.210178.923
حاجیان، ناصر و حاجیان، پروین. (1393). بانک‌های اطلاعاتی زاینده رود، ۱-۲۷۳.
سالنامه آماری استان اصفهان. (1396). پورتال ملی داده‌ها و اطلاعات آماری، https://amar.org.ir.
نادری، لادن و کرمی دهکردی، اسماعیل. (۱۳۹۷). دیدگاه خانوارهای محلی پیرامون پیامدهای اجتماعی احداث سد بهشت‌آباد در حوزه مبدأ. پژوهش‌های روستائی، ۹(4)، ۶۲۸-۶۴۵. https://doi.org/10.22059/jrur.2018.233979.1113
نادری، لادن؛ کرمی دهکردی، اسماعیل؛ بادسار، محمد و مقدس، مهرداد. (۱۴۰۱). تحلیل تأثیر عوامل انسانی و محیطی بر تضاد ذی‌نفعان در حوضه آبریز زاینده‌رود. پژوهش‌های روستائی، ۱۳(1)، ۶۸-۸۵. https://doi.org/10.22059/jrur.2022.332129.1689
تاتار، مریم؛ پاپ زن، عبدالحمید و احمدوند، مصطفی. (۱۳۹۷). مدیریت تضاد آب کشاورزی در حوزه آبخیز گاوشان: راهکارهای مبتنی بر راهبرد همکاری. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، ۱۴(1)، ۹۱-۱۱۱. https://www.iaeej.ir/article_68849.html?lang=fa
مرکز آمار ایران. (1400). سرشماری عمومی نفوس و مسکن، https://www.amar.org.ir.
Adano, W. R., Dietz, T., Witsenburg, K., & Zaal, F. (2012). Climate change, violent conflict and local institutions in Kenya’s drylands. Journal of Peace Research, 49(1), 65–80. https://doi.org/10.1177/0022343311427344
Aggarwal, A., Frey, H., McDowell, G., Drenkhan, F., Nüsser, M., Racoviteanu, A., & Hoelzle, M. (2022). Adaptation to climate change induced water stress in major glacierized mountain regions. Climate and Development, 14(7), 665–677. https://doi.org/10.1080/17565529.2021.1971059
AghaKouchak, A., Feldman, D., Hoerling, M., Huxman, T., & Lund, J. (2015). Water and climate: Recognize anthropogenic drought. Nature, 524(7566), 409–411. https://doi.org/10.1038/524409a
Ahmadi, Z., Safavi, H., & Kerachian, R. (2020). Assessment of water resources policies under incomplete information using signaling game, case study: ZayandehRud River Basin. Journal of Iran-Water Resources Research, 16(1), 253–274. (In Persian)
Ahmed, S., & Eklund, E. (2021). Climate change impacts in coastal Bangladesh: Migration, gender and environmental injustice. Asian Affairs, 52(1), 155–174. https://doi.org/10.1080/03068374.2020.1859458
Alexander, S. (2019). What climate-smart agriculture means to members of the Global Alliance for climate-smart agriculture. Future of Food: Journal on Food, Agriculture and Society, 7(1), 21–30. http://www.thefutureoffoodjournal.com/index.php/FOFJ/article/view/174
Al-Muqdadi, S. W. (2022). The spiral of escalating water conflict: The theory of hydro-politics. Water, 14(21), Article 3466. https://doi.org/10.3390/w14213466
Arora, N. K. (2019). Impact of climate change on agriculture production and its sustainable solutions. Environmental Sustainability, 2(2), 95–96. https://doi.org/10.1007/s42398-019-00078-w
Ayeri, O. S., Christian, V. R., Josef, E., & Michael, H. (2012). Local perceptions and responses to climate change and variability: The case of Laikipia District, Kenya. Sustainability, 4(12), 3302–3325. https://doi.org/10.3390/su4123302
Bandyopadhyay, N. (2023). Impact of climate change on water crisis in Gujarat (India). In Ecological footprints of climate change: Adaptive approaches and sustainability (pp. 201–217). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-13489-0_10
Banerjee, R. R. (2015). Farmers’ perception of climate change, impact and adaptation strategies: A case study of four villages in the semi-arid regions of India. Natural Hazards, 75(3), 2829–2845. https://doi.org/10.1007/s11069-014-1466-z
Barnett, J., & Adger, W. N. (2007). Climate change, human security and violent conflict. Political Geography, 26(6), 639–655. https://doi.org/10.1016/j.polgeo.2007.03.003
Besbes, M., Chahed, J., & Hamdane, A. (2019). The world water issues. In National water security (pp. 1–29). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-10997-9_1
Blondel, A. (2012). Climate change fuelling resource-based conflicts in the Asia-Pacific. Asia-Pacific Human Development Report Background Papers Series, 12.
Brame, J., Li, Q., & Alvarez, P. J. (2011). Nanotechnology-enabled water treatment and reuse: Emerging opportunities and challenges for developing countries. Trends in Food Science & Technology, 22(11), 618–624. https://doi.org/10.1016/j.tifs.2011.07.003
Brzoska, M., & Fröhlich, C. (2016). Climate change, migration and violent conflict: Vulnerabilities, pathways and adaptation strategies. Migration and Development, 5(2), 190–210. https://doi.org/10.1080/21632324.2015.1022974
Chukwunaru, C. O. (2016). Conflict prevention, management and resolution in Africa: A case study of the conflict in the Darfur region of Sudan (2003–2013) (Doctoral dissertation, Nelson Mandela Metropolitan University). http://hdl.handle.net/10948/14818
Da-boi, K. R. (2020). Environmentality, the politics of climate change and climate justice: The efficacy/inefficacy of institutional/legal frameworks, apocalyptic discourses, and critical education in addressing climate. In C. Znachko, A. Anzellini, K. Parker, & C. Hicks (Eds.), Climate change and human responses (pp. 70–78). Anthropology Publications and Other Works. https://trace.tennessee.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1023&context=utk_anthpubs
Docheshmeh Gorgij, A., Alizamir, M., Kisi, O., & Elshafie, A. (2022). Drought modelling by standard precipitation index (SPI) in a semi-arid climate using deep learning method: Long short-term memory. Neural Computing and Applications, 34(3), 2425–2442. https://doi.org/10.1007/s00521-021-06485-1
Emami Heidari, H., Jafari, H., & Karami, Gh. (2014). The role of agricultural management in sustaining Zayandeh-rud flow. Journal of Water and Soil, 28(6), 1095–1106. (In Persian)
Esmaeili, M. (2020). Water supply crisis in Zayandehrud watershed; Social issues and solutions to manage it (Demonstrations of 2011 to 2014). Quarterly Journal of Social and Research in Iran, 9(3), 567–585. (In Persian)
Evans, A. (2011). Resource scarcity, climate change and the risk of violent conflict. In World development report 2011. Center on International Cooperation, New York University.
FAO. (2020a). Water use. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/aquastat/en/overview/methodology/water-use
FAO. (2020b). Water use. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/nr/water/aquastat/data/query/index.html?lang=en
Gain, A. K., Giupponi, C., & Renaud, F. G. (2012). Climate change adaptation and vulnerability assessment of water resources systems in developing countries: A generalized framework and a feasibility study in Bangladesh. Water, 4(2), 345–366. https://doi.org/10.3390/w4020345
Garg, K., & Soni, D. K. (2023). Introduction to environment studies. Shashwat Publication.
Ghasemi, M., Karamidehkordi, E., & Ebrahimi, A. (2017). Analyzing social actors' conflict in natural resources management and its impact on rural communities (Case study: Borujen County). Journal of Rural Research, 8(4), 635–648. (In Persian)
Gleditsch, N. P. (2012). Whither the weather? Climate change and conflict. Journal of Peace Research, 49(1), 3–9. https://doi.org/10.1177/0022343311431288
Gleick, P. (2014). Water, drought, climate change, and conflict in Syria. Weather, Climate, and Society, 6(3), 331–340. https://doi.org/10.1175/WCAS-D-13-00059.1
Gleick, P., & Iceland, C. (2018). Water, security and conflict. World Resources Institute. https://www.wri.org/research/water-security-and-conflict
Gohar, A. A., & Cashman, A. (2016). A methodology to assess the impact of climate variability and change on water resources, food security and economic welfare. Agricultural Systems, 147, 51–64. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2016.05.008
Gude, V. G., Nirmalakhandan, N., & Deng, S. (2010). Renewable and sustainable approaches for desalination. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 14(9), 2641–2654. https://doi.org/10.1016/j.rser.2010.06.006
Haider, S. (2019). Beneath the surface: The state of the world’s water 2019. WaterAid. https://washmatters.wateraid.org/sites/g/files/jkxoof256/files/beneath-the-surface-the-state-of-the-worlds-water-2019-_0.pdf
Hajian, N., & Hajian, P. (2014). Databases of Zayandeh Rud (pp. 1–273). (In Persian)
Hendrix, C. S., & Salehyan, I. (2012). Climate change, rainfall, and social conflict in Africa. Journal of Peace Research, 49(1), 35–50. https://doi.org/10.1177/0022343311426165
Herman, J. D., Quinn, J. D., Steinschneider, S., Giuliani, M., & Fletcher, S. (2020). Climate adaptation as a control problem: Review and perspectives on dynamic water resources planning under uncertainty. Water Resources Research, 56(2), e24389. https://doi.org/10.1029/2019WR025502
Hoekstra, A. Y. (2014). Water scarcity challenges to business. Nature Climate Change, 4(5), 318. https://doi.org/10.1038/nclimate2205
Hoekstra, A. Y. (2019). The water footprint of modern consumer society (2nd ed.). Routledge.
Homayoun, M., Alireza, S., & McBean, E. E. (2012). La sequía como desastre de origen hídrico; un estudio de caso de Oromieh Lake. Aqua-LAC, 4(2), 7–18. https://doi.org/10.29104/phi-aqualac/2012-v4-2-02
Hsiang, S. M., Burke, M., & Miguel, E. (2013). Quantifying the influence of climate on human conflict. Science, 341(6151), 1235367. https://doi.org/10.1126/science.1235367
Ingrao, C., Strippoli, R., Lagioia, G., & Huisingh, D. (2023). Water scarcity in agriculture: An overview of causes, impacts and approaches for reducing the risks. Heliyon, 9(8), e18507. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e18507
Isfahan Statistical Yearbook. (2017). National portal of data and statistical information. https://amar.org.ir (In Persian)
Karamidehkordi, E., Karimi, V., Singh, G., & Naderi, L. (2024). Chapter 16: Water conflicts and sustainable development: Concepts, impacts and management approaches. In S. A. Bandh & F. A. Malla (Eds.), Current directions in water scarcity research 8: Water footprints and sustainable development (pp. 233–244). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-443-23631-0.00016-9
Karimi, V., Karamidehkordi, E., & Tan, Y. (2024). Chapter 15: Water governance, climate change adaptation, and sustainable development: A perspective of the future. In S. A. Bandh & F. A. Malla (Eds.), Current directions in water scarcity research 8: Water footprints and sustainable development (pp. 219–232). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-443-23631-0.00015-7
Krakow, C. A. (2020). The international law and politics of water access: Experiences of displacement, statelessness, and armed conflict. Water, 12(2), 518. https://doi.org/10.3390/w12020518
Mancosu, N., Snyder, R. L., Kyriakakis, G., & Spano, D. (2015). Water scarcity and future challenges for food production. Water, 7(3), 975–992. https://doi.org/10.3390/w7030975
Miyan, M. A. (2015). Droughts in Asian least developed countries: Vulnerability and sustainability. Weather and Climate Extremes, 7, 8–23. https://doi.org/10.1016/j.wace.2014.06.003
Naderi, L., & Karamidehkordi, E. (2019). Perspective of local households toward the social consequences of establishing the Behesht Abad Dam in the origin basin. Rural Research, 9(4), 628–645. https://doi.org/10.22059/jrur.2018.233979.1113 (In Persian)
Naderi, L., Karamidehkordi, E., Badsar, M., & Moghadasd, M. (2022). Analyzing the impact of human and environmental factors on stakeholders' conflict in the Zayandehrood Basin. Environmental Researches, 13(25), 379–398. https://doi.org/10.22034/eiap.2022.159328 (In Persian)
Naderi, L., Karamidehkordi, E., Badsar, M., & Moghadasi, H. (2024). Farmers’ perceptions regarding the impact of climate change and water crises on inter-sub-basin and stakeholders’ conflicts. Journal of Hydrology: Regional Studies, 54, 101878. https://doi.org/10.1016/j.ejrh.2024.101878
Ojha, A., Pattnaik, A. K., & Rout, J. (2018). Climate change impacts on natural resources and communities: A geospatial approach for management. Lakes & Reservoirs: Research & Management, 23(1), 34–42. https://doi.org/10.1111/lre.12209
Statistical Centre of Iran. (2021). Population and housing census. https://www.amar.org.ir (In Persian)
Sukanya, S., & Joseph, S. (2023). Climate change impacts on water resources: An overview. In Visualization techniques for climate change with machine learning and artificial intelligence (pp. 55–76). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-99-3502-3_4
Tatar, M., Papzan, A. H., & Ahmadvand, M. (2018). Agricultural water conflict management in Gawshan basin: Solutions based on cooperation strategy. Iranian Journal of Agricultural Extension and Education Research, 14(1), 91–111. https://doi.org/10.5555/20193131751 (In Persian)
Tugjamba, N., Walkerden, G., & Miller, F. (2021). Climate change impacts on nomadic herders' livelihoods and pastureland ecosystems: A case study from Northeast Mongolia. Regional Environmental Change, 21(1), 1–12. https://doi.org/10.1007/s10113-021-01785-8
Vantaggiato, F. P., & Lubell, M. (2022). The benefits of specialized knowledge in polycentric governance. Policy Studies Journal, 50(4), 849–876. https://doi.org/10.1111/psj.12732
Velmurugan, A., Swarnam, P., Subramani, T., Meena, B., & Kaledhonkar, M. (2020). Water demand and salinity. In Desalination: Challenges and opportunities. IntechOpen. https://doi.org/10.5772/intechopen.91865
Verhoeven, H. (2011). Climate change, conflict and development in Sudan: Global neo-Malthusian narratives and local power struggles. Development and Change, 42(3), 679–707. https://doi.org/10.1111/j.1467-7660.2011.01707.x
Vörösmarty, C., Hoekstra, A., Bunn, S., Conway, D., & Gupta, J. (2015). What scale for water governance? Science, 349(6247), 478–479. https://doi.org/10.1126/science.aab3772
Wang, W., Zhuo, L., Rulli, M. C., & Wu, P. (2022). Limited water scarcity mitigation by expanded interbasin physical and virtual water diversions with uneven economic value added in China. Science of The Total Environment, 847, 157625. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2022.157625
Woodhouse, P., & Muller, M. (2017). Water governance—A historical perspective on current debates. World Development, 92, 225–241. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2016.11.008
Zartman, I. W. (2019). Governance as conflict management. In I. W. Zartman (Ed.), A pioneer in conflict management and area studies (pp. 339–370). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-030-17870-5_12
Zhang, H. (2016). Sino-Indian water disputes: The coming water wars? Wiley Interdisciplinary Reviews: Water, 3(2), 155–166. https://doi.org/10.1002/wat2.1125

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار