سیاست حمایتی یارانه سبز در بخش کشاورزی: تجاربی جهانی برای مدیران و سیاستگذاران

با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در تولید، مصرف و ایجاد امنیت غذایی، کشورهای مختلف جهان با روش‌های مختلف بخش کشاورزی را مورد حمایت قرار می‌دهند و به همین منظور سازمان تجارت جهانی (WTO) نیز اعمال برخی روش‌های حمایتی را تحت عنوان جعبه سبز، از سوی دولت‌ها مجاز دانسته است. طبق توافقنامه کشاورزی اعضای WTO، یارانه‌های سبز باید عدم تأثیر یا حداقل تأثیر انحرافی را بر تولید و تجارت داشته باشند. هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی ابعاد سیاست حمایتی یارانه سبز، اقدامات عملی و سیاستگذاری‌های مربوطه و مقایسه روند تغییرات آن در بین کشورها، با استفاده از روش رئالیسم انتقادی و اتکا به داده‌های آماری مقطعی و سری زمانی حاصل از پایگاه‌های علمی ـ اطلاعاتی تخصصی است. یافته‌های مطالعه و تجارب جهانی حاکی از آن است که کشورهای توسعه یافته سطح یارانه‌های سبز خود را به صورت چشمگیری افزایش داده‌اند (میانگین 85/25 درصد). در حالی که در کشورهای در حال توسعه مبلغ پرداختی به عنوان نسبتی از تولید ناخالص داخلی کشاورزی، بسیار پایین است (میانگین 75/2 درصد). همچنین شواهد نشان می‌دهد علیرغم ادعای صورت گرفته، نحوه عملکرد یارانه‌های پرداختی توسط کشورهای توسعه‌یافته، منجر به انحرافات معنی‌دار تجاری و تولیدی گردیده است. نتیجه این که معیار و طرز عمل جعبه سبز، قطعاً نیاز به یک بازنگری عمده و شفاف‌سازی جهت تعیین یک سری از قوانین مشخص دارد. تعیین میزان سقف یارانه سبز قابل پرداخت در کشورهای توسعه‌یافته، مجاز بودن پرداخت‌های مستقیم تنها در صورت بروز بلایای طبیعی، و تقویت مکانیزم بازنگری، از جمله این قوانین پیشنهادی هستند.