بررسی تأثیر سرمایه فکری سبز بر راهبردهای کسب‌وکار سبز: نقش کلیدی ظرفیت جذب و اخلاق زیست‌محیطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مهندسی صنایع، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد، گروه مدیریت کسب و کار، دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

جهانی شدن بازارها، شرکت‌ها را مجبور به تلاش جهت افزایش مزیت‌رقابتی از طریق دارایی‌های نامشهود نموده‌است. از این رو به بررسی رابطه بین سرمایه‌فکری سبز، ظرفیت جذب سبز و راهبرد کسب‌وکار پایدار پرداخته شده‌است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به‌لحاظ روش توصیفی و پیمایشی می‌باشد. جامعه آماری کلیه کارکنان سرپرست شاغل در شرکت تولیدی لاستیک دنا به تعداد 365 نفر بوده و نمونه آماری بر اساس فرمول کوکران به تعداد 187 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده‌است. ابزار پرسشنامه استاندارد و روایی ابزار پژوهش از طریق روایی صوری و محتوا و پایایی آن به‌وسیله ضریب آلفای کرونباخ و پایایی مرکب مورد بررسی قرار گرفته است. برای آزمون فرضیه‌ها از مدل معادلات ساختاری و نرم‌افزار اسمارت پی‌ال‌اس نسخه 3 و اس‌پی‌اس‌اس نسخه 19 استفاده شد. نتایج نشان داد که سرمایه‌فکری سبز بر راهبرد کسب‌وکار سبز تأثیر مثبت و معناداری دارد. سرمایه‌فکری سبز بر ظرفیت جذب سبز تأثیر مثبت و معناداری دارد. ظرفیت جذب سبز بر استراتژی کسب‌وکار سبز تأثیر مثبت و معناداری دارد. ظرفیت جذب سبز بر رابطه بین سرمایه‌فکری سبز و استراتژی کسب‌وکار سبز، نقش میانجی دارد. اخلاق محیطی سازمان بر رابطه بین سرمایه‌فکری سبز و استراتژی کسب‌وکار سبز، نقش تعدیل گر ندارد. نتایج به‌دست آمده زیربنای نظری راهبرد کسب‌وکار محیطی را نشان داده و بینش عمیقی از منابع مبتنی بر دانش و مقررات زیست‌محیطی به‌عنوان پیشایندهای مهم استراتژی کسب‌وکار سبز در شرکت‌های تولیدی ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


امینی، فتاحی و دولتشاه، پیمان. (1399). استراتژی‌های نوآوری، موفقیت کارآفرینانه و نقش میانجی ظرفیت جذب دانش. پژوهشهای مدیریت منابع سازمانی، 9(4)، 1-21. http://ormr.modares.ac.ir/article-28-31586-fa.html
خاندوزی، راضیه. (1401). بررسی رابطه جهت گیری بازار و سرمایه‌فکری با موفقیت محصول سبز. مدیریت سبز، 1 (3)، 122-137. https://sanad.iau.ir/Journal/jgm/Article/992708
رضایی کلیدبری، داوری، پورناصرانی، امیر، و محمدی آلمانی، امین. (1394). تأثیر مسئولیت اجتماعی شرکت و آگاهی محیطی بر ارتقای سرمایه‌فکری سبز (مورد مطالعه: واحدهای صنعتی فعال در شهر صنعتی رشت). چشمانداز مدیریت دولتی، 4 (3)، 138-119 . https://jpap.sbu.ac.ir/article_94901.html
علی‌اکبر اصفهانی, علی, مالکپور, کامران, تدین, امیرحسین, و عباسی فرج زاده, محسن. (1401). رابطه میان سرمایه‌فکری با بهره‌وری منابع انسانی و عملکرد شغلی از دیدگاه کارکنان یک بیمارستان نظامی. طب نظامی, 20(6), 674-684. https://militarymedj.bmsu.ac.ir/article_1000794.html
کهندل، منیژه، فرهادیار، علی و اسکندریان، مهناز. (1400). بررسی تأثیر سرمایه فکری بر مسئولیت اجتماعی شرکتی با توجه به نقش میانجی عملکرد مالی (مطالعه موردی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق‌بهادار تهران). مطالعات مدیریت و حسابداری، 32 (7)، 188-203. http://www.uctjournals.com/farsi/archive/accounting/1400/autumn/15.pdf
کولک، عادل، موسوی، سیدمحمدعلی، و رنجبر، مختار. (1402). بررسی تأثیر مدیریت منابع انسانی سبز بر نوآوری سبز با نقش میانجی سرمایه انسانی سبز و دانش زیست‌محیطی در مجتمع صنایع آلومینیوم جنوب (سالکو). آموزش و بهبود منابع انسانی، 9(9)، 100-122. https://doi.org/10/jtihr.2023.1976721.1123
محمودی، علیرضا، زارعی، عاطفه و فامیل روحانی، علی اکبر. (1398). نقش سرمایه‌های فکری در جذب دانش و عمکرد سازمانی (مطالعه موردی: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران). دانششناسی، 12 (44)، 66-80. https://journals.iau.ir/article_677049.html
موسوی، سید نجم‌الدین. (1402). تحلیل اثر سرمایه ساختاری سبز بر شهرت سازمانی با نقش میانجی نوآوری سبز. مطالعات مدیریت بهبود و تحول، 32(108)، 222-183 . https://doi.org/10.22054/jmsd.2022.68573.4168
یعقوبی الهه، و اسماعیلی، حلیمه. (1400). تعامل بین سرمایه‌فکری و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها. رویکردهای پژوهشی نوین مدیریت و حسابداری, 5(17)، 129-142. https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/840
Aliakbar Isfahani, A., Malekpour, K., Tadin, A., & Abbasi Farajzadeh, M. (2022). The relationship between intellectual capital and human resource productivity and job performance from the perspective of employees in a military hospital. Military Medicine, 20(6), 674-684. https://militarymedj.bmsu.ac.ir/article_1000794.html (In Persian)
Amini, F., Fattahi, M., & Dolatshah, P. (2020). Innovation strategies, entrepreneurial success, and the mediating role of absorptive capacity. Organizational Resource Management Research, 9(4), 1-21. http://ormr.modares.ac.ir/article-28-31586-fa.html (In Persian)
Asiaei, K., Jusoh, R., Barani, O., & Asiaei, A. (2022). How does green intellectual capital boost performance? The mediating role of environmental performance measurement systems. Business Strategy and the Environment, 31 (4) , 1587–1606. https://doi.org/10.1002/bse.2971
Asiaei, K., O'Connor, N. G., Barani, O., & Joshi, M. (2023). Green intellectual capital and ambidextrous green innovation: The impact on environmental performance. Business Strategy and the Environment, 32 (1) , 369–386. https://doi.org/10.1002/bse.3136
Banerjee, S., Kumar, R., & Pal, P. (2018). Fermentative production of gluconic acid: A membrane-integrated Green process. Journal of the Taiwan Institute of Chemical Engineers, 84, 76-84. https://doi.org/10.1016/j.jtice.2018.01.030
Begum, S., Ashfaq, M., Asiaei, K., & Shahzad, K. (2023). Green intellectual capital and green business strategy: The role of green absorptive capacity. Business Strategy and the Environment, 32(7), 4907-4923. https://doi.org/10.1002/bse.3399
Bıçakcıo_glu, N., Theoharakis, V., & Tanyeri, M. (2019). Green business strategy and export performance. International Marketing Review, 37 (1) , 56–75. https://doi.org/10.1108/IMR-11-2018-0317
Cassol, A., Gonçalo, C. R., & Ruas, R. L. (2016). Redefining the relationship between intellectual capital and innovation: The mediating role of absorptive capacity. BAR-Brazilian Administration Review, 13 (4) , 1–25. https://doi.org/10.1590/1807-7692bar2016150067
Chang, C. -H. (2011). The influence of corporate environmental ethics on competitive advantage: The mediation role of green innovation. Journal of Business Ethics, 104 (3) , 361–370. http://dx.doi.org/10.1007/s10551-011-0914-x
Chen, G. Z., & Keung, E. C. (2019). The impact of business strategy on insider trading profitability.Pacific-Basin Finance Journal, 55, 270-282. https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2019.04.007
Chen, Y. -S., & Lin, Y. -H. (2015). Improvement of green human capital, green absorptive capacity and green dynamic capacities to achieve green service innovation: An analysis of structural equation modeling (SEM). Comsan, MNH (Chair) , 3rd International Conference on Energy Systems and Technologies, Symposium Conducted at the Meeting of the ICEST2015, Cairo. https://doi.org/10.3390/su71115674
Cohen, W. M., & Levinthal, D. A. (1989). Innovation and learning: the two faces of R & D. The economic journal, 99(397), 569-596. https://doi.org/10.2307/2233763
Dumay, J., Guthrie, J., & Rooney, J. (2020). Being critical about intellectual capital accounting in 2020: An overview. Critical Perspectives on Accounting, 70, 102185. https://doi.org/10.1016/j.cpa.2020.102185
Galbreath, J. (2019). Drivers of green innovations: The impact of export intensity, women leaders, and absorptive capacity. Journal of Business Ethics, 158, 47-61. https://doi.org/10.1007/s10551-017-3715-z
Guo, Y., Wang, L., & Yang, Q. (2020). Do corporate environmental ethics influence firms' green practice? The mediating role of green innovation and the moderating role of personal ties. Journal of Cleaner Production, 266, 122054. https://doi.org/10.1016/j. jclepro.2020.122054
Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., and Sarstedt, M. (2016). A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM). 2nd edition. Thousand Oaks, CA: Sage.
Han, M., Lin, H., Wang, J., Wang, Y., & Jiang, W. (2019). Turning corporate environmental ethics into firm performance: The role of green marketing programs. Business Strategy and the Environment, 28 (6) , 929–938. https://doi.org/10.1002/bse.2290
Hsueh, L. (2019). Opening up the firm: What explains participation and effort in voluntary carbon disclosure by global businesses? An analysis of internal firm factors and dynamics. Business Strategy & the Environment, 28 (7) , 1302-1322. https://doi.org/10.1002/bse.2317
Johnson, W.H.A., Filippini, R., 2013.Integration capabilities as mediator of product development practices-performance.JEng.Technol.Manag.30(1),95-11. https://doi.org/10.1016/j.jengtecman.2012.11.002
Kehindel, M., Farhadiyar, A., & Eskandarian, M. (2021). Investigating the impact of intellectual capital on corporate social responsibility with the mediating role of financial performance (Case study: Companies listed on the Tehran Stock Exchange). Management and Accounting Studies, 32(7), 188-203. http://www.uctjournals.com/farsi/archive/accounting/1400/autumn/15.pdf (In Persian)
Khandouzi, R. (2022). Examining the relationship between market orientation and intellectual capital with green product success. Green Management, 1(3), 122-137. https://sanad.iau.ir/Journal/jgm/Article/992708 (In Persian)
Kolak, A., Mousavi, S. M., & Ranjbar, M. (2023). Examining the impact of green human resource management on green innovation with the mediating role of green human capital and environmental knowledge in the South Aluminum Industries Complex (Salco). Human Resource Development and Improvement, 9(9), 100-122. https://doi.org/10/jtihr.2023.1976721.1123 (In Persian)
Li, W., Bhutto, T. A., Nasiri, A. R., Shaikh, H. A., & Samo, F. A. (2018). Organizational innovation: the role of leadership and organizational culture. International Journal of Public Leadership, 14(1), 33-47. https://doi.org/10.1108/IJPL-06-2017-0026
Li, Y. Q., & Liu, C. H. S. (2018). The role of problem identification and intellectual capital in the management of hotels’ competitive advantage-an integrated framework. International Journal of Hospitality Management, 75, 160-170. http://dx.doi.org/10.1016/j.ijhm.2018.05.022
Mahmood, T., & Mubarik, M. S. (2020). Balancing innovation and exploitation in the fourth industrial revolution: Role of intellectual capital and technology absorptive capacity. Technological Forecasting and Social Change, 160, 120248. https://doi.org/10.1016/j.techfore. 2020.120248
Mahmoudi, A., Zarei, A., & Famili Rouhani, A. A. (2019). The role of intellectual capital in knowledge absorption and organizational performance (Case study: Cultural and artistic organization of Tehran Municipality). Knowledge Studies, 12(44), 66-80. https://journals.iau.ir/article_677049.html (In Persian)
Marco-Lajara, B., Zaragoza-Sáez, P.C., Martínez-Falcó, J. and Sánchez-García, E. (2023), "Does green intellectual capital affect green innovation performance? Evidence from the Spanish wine industry", British Food Journal, Vol. 125 No. 4, pp. 1469-1487. https://doi.org/10.1108/BFJ-03-2022-0298
Mehmood, K. K., & Hanaysha, J. R. (2022). Impact of corporate social responsibility, green intellectual capital, and green innovation on competitive advantage: building contingency model. International Journal of Human Capital and Information Technology Professionals (IJHCITP) , 13 (1) , 1-14. https://doi.org/10.4018/IJHCITP.293232
Mousavi, S. N. (2023). Analyzing the effect of green structural capital on organizational reputation with the mediating role of green innovation. Studies in Management Improvement and Transformation, 32(108), 222-183. https://doi.org/10.22054/jmsd.2022.68573.4168 (In Persian)
Nirino, N., Ferraris, A., Miglietta, N. and Invernizzi, A.C. (2022), "Intellectual capital: the missing link in the corporate social responsibility–financial performance relationship", Journal of Intellectual Capital, Vol. 23 No. 2, pp. 420-438. https://doi.org/10.1108/JIC-02-2020-0038
Ode, E., & Ayavoo, R. (2020). The mediating role of knowledge application in the relationship between knowledge management practices and firm innovation. Journal of Innovation & Knowledge, 5 (3) , 210–218. https://doi.org/10.1016/j.jik.2019.08.002
Omar, M. K., Yusoff, Y. M., & Zaman, M. D. K. (2017). The role of green intellectual capital on business sustainability. World Applied Sciences Journal, 35, 2558–2563 https://www.academia.edu/download/100383484/8.pdf
Pacheco, L. M., Alves, M. F. R., & Liboni, L. B. (2018). Green absorptive capacity: A mediation-moderation model of knowledge for innovation. Business Strategy and the Environment, 27 (8) , 1502–1513. https://doi.org/10.1002/bse.2208
Palmer, C., McShane, K., & Sandler, R. (2014). Environmental ethics. Annual Review of Environment and Resources, 39, 419–442. https://doi.org/10.1146/annurev-environ-121112-094434
Rezaei Khalidbari, D., Davari, P., Pournasarani, A., & Mohammadi Almani, A. (2015). The impact of corporate social responsibility and environmental awareness on enhancing green intellectual capital (Case study: Active industrial units in Rasht Industrial City). Public Management Outlook, 4(3), 138-119. https://jpap.sbu.ac.ir/article_94901.html (In Persian)
Shahzad, M., Qu, Y., Zafar, A. U., & Appolloni, A. (2021). Does the interaction between the knowledge management process and sustainable development practices boost corporate green innovation? Business Strategy and the Environment, 30 (8), 4206–4222. https://doi.org/10.1002/bse.2865
Shang, K. C., Chen, S. Y., Ye, K. D., & Yu, H. Y. (2019). Green dynamic capabilities-the necessity between green intellectual capital and firm performance: Evidence from Taiwan's manufacturing sector. Corporate Management Review, 39(2), 37-67. https://doi.org/10.3966/102873102019123902002
Singh, S., Del Giudice, M., Chierici, R., & Graziano, D. (2020). Green innovation and environmental performance: The role of green transformational leadership and green human resource management. Technological Forecasting and Social Change, 150, 119762. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2019.119762
Soewarno, N., Tjahjadi, B., & Fithrianti, F. (2019). Green innovation strategy and green innovation: The roles of green organizational identity and environmental organizational legitimacy. Management Decision, 57 (11) , 3061-3078. https://doi.org/10.1108/MD-05-2018-0563
Song, M., Yang, M. X., Zeng, K. J., & Feng, W. (2020). Green knowledge sharing, stakeholder pressure, absorptive capacity, and green innovation: Evidence from Chinese manufacturing firms. Business Strategy and the Environment, 29 (3), 1517–1531. https://doi.org/10.1002/bse.2450
Suki, N. M., Suki, N. M., Sharif, A., Afshan, S., & Rexhepi, G. (2022). Importance of green innovation for business sustainability: Identifying the key role of green intellectual capital and green SCM. Business Strategy and the Environment, 1–17. https://doi.org/10.1002/bse.3204
Sultana, N., & Turkina, E. (2020). Foreign direct investment, technological advancement, and absorptive capacity: A network analysis. International Business Review, 29, 101668. https://doi.org/10.1016/j.ibusrev.2020.101668
Wang, C. H. (2019). How organizational green culture influences green performance and competitive advantage. Journal of Manufacturing Technology Management, 30, 666–683. Https://doi.org/10.1108/JMTM-09-2018-0314
Wang, C., Zhang, X. E., & Teng, X. (2023). How to convert green entrepreneurial orientation into green innovation: The role of knowledge creation process and green absorptive capacity. Business Strategy and the Environment, 32(4), 1260-1273. Https://doi.org/10.1002/bse.3187
Wetzels, M., Odekerken-Schröder, G., & Van Oppen, C. (2009). Using PLS path modeling for assessing hierarchical construct models: Guidelines and empirical illustration. MIS quarterly, 177-195.. Https://doi.org/10.2307/20650284
Yaghoubi Elaha, & Ismaili, H. (2021). Interaction between intellectual capital and corporate social responsibility. New Research Approaches in Management and Accounting, 5(17), 129-142. https://majournal.ir/index.php/ma/article/view/840 (In Persian)
Yong, J. Y., Yusliza, M. Y., Ramayah, T., & Fawehinmi, O. (2019). Nexus between green intellectual capital and green human resource management. Journal of Cleaner Production, 215, 364–374. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.12.306
Yusliza, M.-Y., Yong, J. Y., Tanveer, M. I., Ramayah, T., Noor Faezah, J., & Muhammad, Z. (2020). A structural model of the impact of green intellectual capital on sustainable perfor-mance. Journal of Cleaner Production,249,119334. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.119334
Yusoff, Y. M., Omar, M. K., Kamarul Zaman, M. D., & Samad, S. (2019). Do all elements of green intellectual capital contribute toward business sustainability? Evidence from the Malaysian context using the partial least squares method. Journal of Cleaner Production, 234, 626–637. Https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.06.153
Zhang, J., Liang, G., Feng, T., Yuan, C., & Jiang, W. (2020). Green innovation to respond to environmental regulation: How external knowledge adoption and green absorptive capacity matter? Business Strategy and the Environment, 29 (1), 39–53. https://doi.org/10.1002/bse. 2349