تحلیل داده‌های محیطی در استقرار و توسعه پایدار سکونتگاه‌های روستایی شهرستان اصفهان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم جغرافیایی و برنامه ریزی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

سکونتگاه‌های روستایی تحت‌تأثیر شاخص‌های محیطی متفاوتی شکل‌گرفته‌اند. امروزه برنامه‌ریزی برای نواحی روستایی، نیاز به شناخت درست از ظرفیت‌های طبیعی موجود و به‌کارگیری تصمیمات مطلوب است. داده‌های مکانی یا محیطی در این زمینه نقش مهمی دارند. بر همین اساس در این تحقیق هدف شناخت داده‌های محیطی مؤثر در مباحث روستایی و سپس تحلیل این داده‌ها در شکل گیری و توسعه پایدار سکونتگاه‌های روستایی و اولویت بندی آنها از نظر استقرار در پهنه‌های جغرافیایی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر داده‌های مکانی سازمان نقشه برداری کشور است. در این تحقیق از 13 شاخص استفاده شد. روش استانداردسازی داده‌ها، Fuzzy AHP بوده است. روش تحلیل داده‌ها با به‌کارگیری الگوریتم‌های مختلف در نرم‌افزار Arc GIS از جمله درون‌یابی (IDW و Krijing)، الگوریتم همپوشانی (Weighted Sum Overlay) و عمل وزن دهی در مدل (IO) بوده است. برای وزن دهی و مقایسه معیارها از دیدگاه کارشناسان به‌صورت پنل(10 نفر) مبتنی بر روش AHP در نرم‌افزار Expert Choice استفاده شد. بر اساس نتایج شاخص ژئومورفولوژی 455/0، شاخص پوشش زمین 263/0، شاخص فاصله از مخاطرات 141/0 و شاخص اقلیمی 141/0 در استقرار سکونتگاه‌های روستایی، به‌ترتیب نقش مهمی داشته است. همچنین مهمترین عامل «متوسط بارش سالانه» با ضریب اهمیت 239/0 شناخته شد. تحلیل همپوشانی نشان داد که بیش از 121 نقطه روستایی (38/10 درصد) در شرایط نامناسب، 334 روستا(6/28 درصد) در وضعیت متوسط و 713 روستا(89/60 درصد) در وضعیت مناسبی ارزیابی بوده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • تمرتاش، رضا.(1391). بررسی رابطه خصوصیات گیاهی با عوامل توپوگرافی در واحدهای بهرهبرداری مراتع کوهستانی واز مازندران. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 19(3)، 469-481. doi: 10.22092/ijrdr.2012.3792
  • جعفری، محمد و استعلاجی ، علیرضا.(1393). نقش عوامل طبیعی در آرایش فضایی سکونتگاه‌های روستایی شهرستان ماهنشان. جغرافیا و مطالعات محیطی، 3(10)، 29-39. https://www.sid.ir/paper/503305/fa
  • رجائی، عبدالحمید.(1382).کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی شهری و روستایی، تهران: انتشارات سمت.
  • سرور، رحیم.(1387). جغرافیای کاربردی و آمایش سرزمین، تهران: انتشارات سمت.
  • صادقی، حجت الله و کوراوند، حسین. (1401). تحلیل وضعیت شاخص‌های گردشگری سبز در منطقه کوهرنگ. مطالعات مدیریت توسعه سبز، 1(1)، 33-46. doi: 10.22077/jgmd.2022.5653.1004
  • صفایی پور، مسعود و طاهری، هما.(1389). بررسی تأثیر عناصر اقلیمی در معماری شهری(مطالعه موردی شهر لالی). پژوهش و برنامه ریزی شهری، 1(2)، 103-116. doi: 1001.1.22285229.1389.1.2.6.7
  • ظاهری، محمد.(1388). تحلیلی بر رابطة بین عوامل محیطی و مطلوبیت ساختار فیزیکی مساکن روستایی (مطالعه موردی: استان آذربایجان شرقی). جغرافیا و برنامه ریزی، 14(29)، 163-189. https://www.sid.ir/paper/203683/fa
  • عزیزپور، فرهاد و شمسی، رقیه. (1393). نقش عوامل محیطی در سازمان فضایی سکونتگاه های روستایی (مطالعه موردی: دهستان لواسان کوچک. اطلاعات جغرافیایی سپهر، 23(89)، 106-112. https://ensani.ir/fa/article/346208
  • فاضل‌نیا، غریب؛ حکیم دوست، یاسر و پورجعفرآبادی،‌ مهدیه. (1393). تحلیلی بر عوامل طبیعی مؤثر در پراکنش و استقرار سکونتگاه‌های روستایی شهرستان سیرجان. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 4(16)،109-124. https://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_668.html
  • فال سلیمان، محمود، میکانیکی، جواد و نیک شعار، مرجان. (1401). اکوتوریسم کویری و توسعه پایدار روستایی استان خراسان جنوبی. مطالعات مدیریت توسعه سبز،1(1)،117-132. doi: 10.22077/jgmd.2022.2284
  • مومنی، حسن و شیرخانی، حمید. (1402). پایش فضایی روابط و پیوندهای روستایی- شهری در توسعه پایدار ناحیه ابهر- خرمدره. مطالعات مدیریت توسعه سبز، 2(1)،51-66. doi: 10.22077/jgmd.2023.6224.1027
  • مومنی ، سکینه و زیبایی، منصور.(1392). اثرات بالقوه ی تغییر اقلیم بر کشاورزی استان فارس، نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(3)، 169-179. doi: 10.22067/jead2.v0i0.29418
  • میرکی اناری، حسین، عنابستانی، علی اکبر و واعظ طبسی، علی. (1401). عوامل اثرگذار بر زیست بوم کارآفرینی روستایی در شهرستان کاشمر. مطالعات مدیریت توسعه سبز، 1(2)،37-58. doi: 10.22077/jgmd.2023.5994.1014
  • Bali Swain, R. and Yang-Wallentin, F. (2020). Achieving sustainable development goals: predicaments and strategies. International Journal of Sustainable Development & World Ecology, Vol. 27No. 2, pp. 96-106.‏ https://doi.org/10.1080/13504509.2019.1692316
  • Bufalini, M., Materazzi, M., De Amicis, M., and Pambianchi, G. (2021). From traditional to modern ‘full coverage’geomorphological mapping: a study case in the Chienti river basin (Marche region, central Italy). Journal of Maps, Vol. 17No.3,pp.17-28.‏ DOI: 1080/17445647.2021.1904020
  • Castro-Arce, K. and Vanclay, F. (2020). Transformative social innovation for sustainable rural development: An analytical framework to assist community-based initiatives. Journal of Rural Studies, Vol.74.N.2,pp. 45-54.‏ https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.11.010
  • Gong, J., Jian, Y., Chen, W., Liu, Y. and Hu, Y. (2019). Transitions in rural settlements and implications for rural revitalization in Guangdong Province. Journal of Rural Studies. Vol 93 N.2,pp. 31-49.‏ org/10.1016/j.jrurstud.2019.10.037
  • Hammad, H. M., Ashraf, M., Abbas, F., Bakhat, H. F., Qaisrani, S. A., Mubeen, M. and Awais, M. (2019). Environmental factors affecting the frequency of road traffic accidents: a case study of sub-urban area of Pakistan. Environmental Science and Pollution Research, Vol.26 N.12,pp.11674-11685.‏ DOI:1007/s11356-019-04752-8
  • Kumar, A. and Sharma, P. (2022). Impact of climate variation on agricultural productivity and food security in rural India.  SSRN .Vol2 1,pp.1-15.http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4144089
  • Liu, C. (2020). Research on planning and design of rural characteristic landscape from the perspective of sustainable development. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 440, No. 5, p. 052051). IOP Publishing.‏ DOI 10.1088/1755-1315/440/5/052051
  • Peter, D . and Micheal, H. (2010). The geography of settlement, Singapore : longman press. https://www.amazon.sg/Geography-Settlement-Peter-Daniel/dp/0050031287
  • Poggi, F., Firmino, A. and Amado, M. (2018). Planning renewable energy in rural areas: Impacts on occupation and land use. Energy, Vol.155 No.2, pp.630-640.‏ org/10.1016/j.energy.2018.05.009
  • Polukhina, A., Sheresheva, M., Efremova, M., Suranova, O., Agalakova, O. and Antonov-Ovseenko, A. (2021). The concept of sustainable rural tourism development in the face of COVID-19 crisis: Evidence from Russia. Journal of Risk and Financial Management, Vol14 No1,pp. 1-13.  https://doi.org/10.3390/jrfm14010038
  • Qi, J., Zheng, X. and Guo, H. (2019). The formation of Taobao villages in China. China economic review, Vol.53 No.3,pp. 106-127.‏ org/10.1016/j.chieco.2018.08.010
  • Rosner, A. and Wesołowska, M. (2020). Deagrarianisation of the Economic Structure and the Evolution of Rural Settlement Patterns in Poland. Land, Vol.9 N.12,pp.523-542. org/10.3390/land9120523
  • Sadeghi, H. A. and Rezvani, M. R. (2017). The socio-economic effects of Karun 3 dam on the sustainable development of rural areas. A case study in Iran. Human Geographies-Journal of Studies & Research in Human Geography, Vol.11 No.2, pp.213-229. org/10.5719/hgeo.2017.112.6
  • Sanchez-Ollero, J. L., Garcia-Pozo, A. and Mondejar-Jimenez, J. (2022). Impacts of environmental sustainability measures on rural accommodation. Journal of Hospitality & Tourism Research,Vol. 46 No.7, pp.1241-1256.‏ org/10.1177/1096348020986914
  • Scarlat, N., Fahl, F., Dallemand, J. F., Monforti, F. and Motola, V. (2018). A spatial analysis of biogas potential from manure in Europe. Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol.94 No.2,pp. 915-930.‏doi: 10.1016/j.rser.2018.06.035
  • Shcherbina, E. and Gorbenkova, E. (2019). Factors influencing the rural settlement development. IFAC-PapersOnLine, Vol.52N.25,pp.231-235.‏ org/10.1016/j.ifacol.2019.12.478
  • Sun, F., Matthews, S. A., Yang, T. C. and Hu, M. H. (2020). A spatial analysis of the COVID-19 period prevalence in US counties through June 28, 2020: where geography matters?. Annals of epidemiology, Vol.52 No.1,pp. 54-59.‏ doi: 1016/j.annepidem.2020.07.014
  • Syphard, A. D., Rustigian-Romsos, H., Mann, M., Conlisk, E., Moritz, M. A. and Ackerly, D. (2019). The relative influence of climate and housing development on current and projected future fire patterns and structure loss across three California landscapes. Global Environmental Change, Vol.56 No.1,pp. 41-55.‏ org/10.1016/j.gloenvcha.2019.03.007
  • Tuncdilk, N. (2013). Turkey Iskan Cografyasi, iskan, Istanbul Universitesi, yayin. https://www.mku.edu.tr/files/200-23e063b6-5bbc-4779-847d-8f67c672f33f.pdf
  • Vaculisteanu, G., Niculita, M. and Margarint, M. C. (2019). Natural hazards and their impact on rural settlements in NE Romania–A cartographical approach. Open Geosciences,Vol. 11No.1,pp.765-782.‏ doi/10.1515/geo-2019-0060/html
  • Valcourt, N., Walters, J., Javernick-Will, A., Linden, K. and Hailegiorgis, B. (2020). Understanding rural water services as a complex system: An assessment of key factors as potential leverage points for improved service sustainability. Sustainability,Vol. 12 No.3, pp. 1243.-1262. org/10.3390/su12031243
  • Voronkova, O. Y., Akhmedkhanova, S. T., Nikiforov, S. A., Tolmachev, A. V., Vakhrushev, I. B. and Sergin, A. A. (2021). Tourism market relies heavily on environmental and natural factors. Caspian Journal of Environmental Sciences, Vol.19 No.2, pp.365-374.‏doi: 22124/CJES.2021.4753
  • Wang, H., Pan, Y. and Luo, X. (2019). Integration of BIM and GIS in sustainable built environment: A review and bibliometric analysis. Automation in construction, Vol.103 No.1,pp. 41-52.‏ org/10.1016/j.autcon.2019.03.005
  • Xu, Z., Chau, S. N., Chen, X., Zhang, J., Li, Y., Dietz, T. and Liu, J. (2020). Assessing progress towards sustainable development over space and time. Nature,Vol. 577 No.7788, pp. 74-78.‏ doi: 10.1038/s41586-021-03479-2.
مطالعات مدیریت توسعه سبز
دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 5
فروردین 1403
صفحه 135-160

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار