تحلیل اثرات فعالیت های سیستم پایدار غذایی بر امنیت غذایی خانوارهای روستایی استان آذربایجان غربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری گروه ترویج ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشیار گروه ترویج ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

3 استادیار گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور ، تهران، ایران

چکیده

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های فراروی بشریت، دستیابی به رژیم‌های غذایی سالم برای همه افراد با توجه به منابع‌طبیعی محدود در سطح جهانی است. پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل اثرات مهم‌ترین مؤلفه‌های تأثیرگذار سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی در قالب محیط غذایی و زنجیره تأمین مواد غذایی صورت پذیرفت. به‌لحاظ روش‌شناختی، این تحقیق از نظر میزان کنترل متغیرها، غیرآزمایشی و توصیفی، از نظر روش گردآوری داده‌ها، میدانی و درنهایت به‌لحاظ قابلیت تعمیم‌یافته‌ها، از نوع پیمایشی به‌شمار می‌آید. جامعه آماری این پژوهش 304837 خانوار روستایی استان آذربایجان غربی می‌باشد. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 482 خانوار به‌روش نمونه‌گیری طبقه‌ای چندمرحله‌ای به‌عنوان حجم نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه‌ای است که در سه بخش تدوین گردیده‌است. بخش اول، سؤالات مربوط به ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی خانوار، بخش دوم، سؤالات مربوط به امنیت غذایی در قالب ابعاد چهارگانه و درنهایت بخش سوم پرسشنامه سؤالات مربوط به فعالیت‌های سیستم غذایی پایدار در قالب محیط غذایی و زنجیره تأمین مواد غذایی تشکیل می‌دهد. روایی محتوایی ابزار تحقیق با نظر پانل از کارشناسان و متخصصان در زمینه موضوع موردپژوهش مورد تأیید قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق، از ضریب آلفا کرونباخ استفاده شد که مقدار آن برای بخش مربوط به سؤالات امنیت غذایی 74/0 و بخش مربوط به سؤالات فعالیت‌های سیستم غذایی 78/0 محاسبه گردید. به‌منظور سنجش عملکرد فعالیت‌های سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی از روش تحلیل حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد. نتایج در رابطه با آزمون اثر فعالیت‌های سیستم غذایی بر ابعاد امنیت غذایی نشان داد، مؤلفه قیمت و توان مالی مربوط به زیر بخش محیط غذایی و مؤلفه ذخیره و توزیع مواد غذایی مربوط به زیر بخش زنجیره تأمین مواد غذایی اثر منفی و معنی‌داری بر ابعاد امنیت غذایی داشته‌اند این در حالی است که سایر مؤلفه‌های مورد ارزیابی اثر مثبت و معنی‌داری بر ابعاد امنیت غذایی خانوارهای روستایی منطقه موردمطالعه داشته‌اند. به‌طورکلی تمامی فعالیت‌های موردبررسی تبیین‌کننده 79% از تغییرات امنیت غذایی است.

 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • احمدی، امیر. بادسار، محمد. قلی‌زاده، حیدر و کرمی، رؤیا. (1401). تحلیل امنیت غذایی خانوارهای روستایی استان آذربایجان غربی بر مبنای شاخص تنوع غذایی و عوامل مؤثر بر آن. فصلنامه راهبردهای توسعه روستایی تربت‌حیدریه،10(1)، 55-37. https://doi.org/10.22048/rdsj.2022.330418.2003
  • بادسار، محمد. کرمی، رؤیا. و احمدی، امیر. (1401). تحلیل امنیت غذایی خانوارهای روستایی استان آذربایجان غربی بر مبنای شاخص نمره مصرف غذا و تعداد ماه‌های تأمین غذای خانگی. نهمین کنگره ملی علوم ترویج و آموزش کشاورزی، منابع‌طبیعی و محیط‌زیست پایدار،16-17 شهریورماه، دانشگاه تبریز. https://aeec2022.tabrizu.ac.ir/fa
  • حضرتی، ناصر. قنبری، رخساره. و مشرفی، مهدی. (1395). گزارش اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی استان آذربایجان غربی، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان آذربایجان غربی. https://www.ricac.ac.ir/news/4191
  • دماری، بهزاد. (1395). گزارش نهایی طرح بررسی و تدوین سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور، طی سال‌های 1391-1394، چاپ دوم، انتشارات اندیشه ماندگار، قم. http://elib.mui.ac.ir/site/catalogue/107512
  • دهقان خلیل‌آباد، مژگان. و عارف، معصومه. (1400). بررسی تأثیر قابلیت‌ها و اقدامات مدیریت کیفیت زنجیره تأمین بر عملکرد نوآوری و عملیاتی (موردمطالعه‌ی شرکت‌های صنایع غذایی مشهد). فصلنامه مدیریت زنجیره تأمین، 2(73)، 12-1. 1001.1.20089198.1400.23.73.1.9
  • شریعتمدار، محمدحسین. کشاورز، عباس. خسروی، عبدالرحیم. کیان پور، روجا. وبکاری، بهزاد.(1400). ارزیابی وضعیت امنیت غذایی ایران 1379 الی 1397. دفتر شبکه دانش و رسانه‌های ترویجی، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی، 56-1. https://agrilib.areeo.ac.ir
  • شهبازیان، آرین. عبداللهی، محمدرضا. عینیان، مجید و کاویانی، زهرا. (1397). برآورد خط‌فقر 6 ماهه اول سال 1396، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات کلان اقتصادی. https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1090439
  • فرخ اسلاملو، حمیدرضا. اشنوئی، سیما. احمدی، نجف. و بابایی، فریبا. (1392). توزیع جغرافیایی سوءتغذیه در کودکان زیر پنج سال در استان آذربایجان غربی. مرکز تحقیقات بهداشت باروری. مجله دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، 24(3)، 209-201. URL: http://umj.umsu.ac.ir/article-1-1661-fa.html
  • فیروزجایی احمدی، علی. شعبانعلی‌فمی، حسین. مطیعی، ناصر. و محمدی نصرآبادی، فاطمه. (1394). تحلیل تغییرات فصلی وضعیت امنیت غذایی خانوارهای خرده‌مالک در استان مازندران. فصلنامه تحقیقات اقتصادی و توسعه کشاورزی ایران، 2(41)، 510-449 . 22059/IJAEDR.2016.59734
  • محمدی نصرآبادی، فاطمه. بادسار، محمد. و احمدی، امیر. (1401). سنجش امنیت غذایی و استراتژی‌های مقابله به کار گرفته‌شده در مواجه با ناامنی غذایی در میان خانوارهای روستایی استان آذربایجان غربی. نهمین کنگره ملی علوم ترویج و آموزش کشاورزی، منابع‌طبیعی و محیط‌زیست پایدار، 17-16 شهریورماه، دانشگاه تبریز. https://aeec2022.tabrizu.ac.ir/fa
  • میرمجدی هشتجین، عادل. فامیل مؤمن، رضا. و گودرزی، فرزاد. (1395). کاهش ضایعات محصولات کشاورزی و راهبرد اصلی در ارتقا امنیت غذایی. دفتر برنامه‌ریزی و پایش امور پژوهشی، مرکز فناوری و اطلاع‌رسانی کشاورزی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ایران. https://www.aeri.ir/WebFiles/WebGenerator/Files/9712.pdf
  • Ahmadi Firouzjani, A. Shabanali Fami, H. Matiei, N., & Mohammadi Nasrabadi, F. (2015). Analysis of seasonal changes in the food security status of smallholder farmers' households in Mazandaran province. Quarterly Journal of Economic Research and Agricultural Development of Iran, 2(41), pp.499-510. 22059/IJAEDR.2016.59734
  • Aji, J. M. M. (2020). Linking Supply Chain Management and Food Security: A Concept of Building Sustainable Competitive Advantage of Agribusiness in Developing Economies. E3S Web of Conferences, EDP Sciences. 142(2020).https://doi.org/10.1051/e3sconf/202014206005
  • Ananthapavan, J., G. Sacks, V. Brown, M. Moodie, Nguyen, L. Veerman, A. M. Mantilla Herrera, A. Lal, A. Peeters and R. Carter .(2020). "Priority-setting for obesity prevention—The Assessing Cost-Effectiveness of obesity prevention policies in Australia (ACE-Obesity Policy) study." PloS one 15(6): pp.234-258. doi: 10.1371/journal.pone.0234804.ECollection 2020.
  • Anríquez, G., S. Daidone and E. Mane. (2013). "Rising food prices and undernourishment: A cross-country inquiry." Food Policy 38: pp.190-202.
  • Brouwer, I., M. van Liere, A. de Brauw, P. Dominguez-Salas, A. Herforth, G. Kennedy, C. Lachat, E. B. Omosa, E. Talsma and S. Vandevijvere. (2021). "Reverse thinking: taking a healthy diet perspective towards food systems transformations." Food Security 13(6):pp. 1497-1523. DOI:1007/s12571-021-01204-5
  • Carletto, C., A. Zezza and R. Banerjee .(2013). "Towards better measurement of household food security: Harmonizing indicators and the role of household surveys." Global food security 2(1): pp.30-40. DOI:1016/j.gfs.2012.11.006
  • Caspi, C. E., G. Sorensen, S. Subramanian and I. Kawachi .(2012). "The local food environment and diet: a systematic review." Health & place 18(5):pp. 1172-1187. DOI:1016/j.healthplace.2012.05.006
  • Devaux, M. and F. Sassi. (2013). "Social inequalities in obesity and overweight in 11 OECD countries." The European Journal of Public Health 23(3):pp. 464-469. DOI:1093/eurpub/ckr058
  • Downs, S. M., S. Ahmed, J. Fanzo and A. Herforth .(2020). "Food environment typology: advancing an expanded definition, framework, and methodological approach for improved characterization of wild, cultivated, and built food environments toward sustainable diets." Foods 9(4):pp. 532. DOI:3390/foods9040532
  • El Bilali, H., C. Callenius, C. Strassner and L. Probst.(2019). "Food and nutrition security and sustainability transitions in food systems." Food and energy security 8(2): e00154. DOI:1002/fes3.154
  • Ericksen, P. J. (2008). "Conceptualizing food systems for global environmental change research." Global environmental change .18(1):pp. 234-245. DOI:1016/j.gloenvcha.2007.09.002
  • FAO, and UNICEF (2017). "WFP, WHO .(2017) the state of food security and nutrition in the world 2017." Building Resilience for Peace and Food Security (Food and Agriculture Organization, Rome). https://www.fao.org/3/I7695e/I7695e.pdf
  • Ghalibaf, M., M. Gholami and S. Ahmadi .(2023)."Climate Change, Food System, and Food Security in Iran." Journal of Agricultural Science and Technology: 25(1). DOI:52547/jast.25.1.1
  • Glanz, K. (2009). "Measuring food environments: a historical perspective." American journal of preventive medicine. 36(4): pp. 93-98. DOI:4278/ajhp.080909-LIT-190
  • Godfray, H. C. J., I. R. Crute, L. Haddad, D. Lawrence, J. F. Muir, N. Nisbett, J. Pretty, S. Robinson, C. Toulmin and R. Whiteley .(2010). The future of the global food system, The Royal Society. DOI:2307/20752977
  • Grace, D. (2016). "Influencing food environments for healthy diets through food safety."
  • Guiné, R. d. P. F., M. L. d. J. Pato, C. A. d. Costa, D. d. V. T. A. d. Costa, P. B. C. d. Silva and V. J. P. D. Martinho .(2021). "Food Security and Sustainability: Discussing the Four Pillars to Encompass Other Dimensions." Foods 10(11): pp.2732. DOI:3390/foods10112732
  • Haddad, L., C. Hawkes, J. Waage, P. Webb, C. Godfray and C. Toulmin. .(2016). "Food systems and diets: Facing the challenges of the 21st century: pp. 1-135. https://www.ifpri.org/
  • Hawkes, C., J. Jewell and K. Allen. (2013). "A food policy package for healthy diets and the prevention of obesity and diet‐related non‐communicable diseases: the NOURISHING framework." Obesity reviews 14:pp. 159-168. DOI: 1111/obr.12098
  • Herforth, A. and S. Ahmed .(2015). "The food environment, its effects on dietary consumption, and potential for measurement within agriculture-nutrition interventions." Food Security 7(3): pp.505-520. DOI:1007/s12571-015-0455-8
  • Horton, P., S. P. Long, P. Smith, S. A. Banwart and D. J. Beerling .(2021). "Technologies to deliver food and climate security through agriculture." Nature plants 7(3):pp. 250-255. DOI: 10.1038/s41477-021-00877-2
  • Intezrah Mehdi, R. Nouri, S; and Babaei, F.( 2013). West Azarbaijan University of Medical Sciences and Medical Services, document on nutrition and food security of West Azarbaijan province.
  • Kennedy, G., G. Rota Nodari, L. Trijsburg, E. Talsma, S. d. Haan, B. Evans, R. Hernandez and T. Achterbosch .(2020). Compendium of indicators for food system assessment, Alliance of Bioversity Internatinal and CIAT. https://alliancebioversityciat.org/
  • Lehnert, T., D. Sonntag, A. Konnopka, S. Riedel‐Heller and H. H. König .(2012). "The long‐term cost‐effectiveness of obesity prevention interventions: systematic literature review." Obesity reviews 13(6): pp.537-553. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1467-789X.2011.00980.x
  • Leroy, J. L., M. Ruel, E. A. Frongillo, J. Harris and T. J. Ballard .(2015). "Measuring the food access dimension of food security: a critical review and mapping of indicators." Food and nutrition bulletin ,36(2):pp. 167-195. doi/10.1177/0379572115587274
  • Lytle, L. A. and R. L. Sokol .(2017). "Measures of the food environment: A systematic review of the field, 2007–2015." Health & place ,44: pp.18-34. DOI: 1016/j.healthplace.2016.12.007
  • Ma, E., J. CAI, J. Lin, H. Guo, Y. Han and L. Liao .(2020). Spatio-temporal evolution of global food security pattern and its influencing factors in 2000–2014. Acta Geogr Sin, 75:pp. 332-347. doi: 10.11821/dlxb202002009
  • Mesgaran, M. B., K. Madani, H. Hashemi and P. Azadi .(2017). "Iran’s land suitability for agriculture." Scientific reports 7(1): pp.1-12. DOI: 10.1038/s41598-017-08066-y
  • Mihalache, M., L. Ilie and D. I. Marin .(2015). "Romanian soil resources-healthy soils for a healthy life." AgroLife Scientific Journal ,4(1): pp.101-110. doi/pdf/10.5555/20153241874
  • Monteiro, C. A., G. Cannon, M. Lawrence, M. d. Costa Louzada and P. Pereira Machado .(2019)."Ultra-processed foods, diet quality, and health using the NOVA classification system." Rome: FAO 49. DOI: 10.1017/S1368980018003762
  • Organization, W. H. (2016). Report of the commission on ending childhood obesity, World Health Organization. doi: 10.1017/S1368980015003663
  • Organization, W. H. .(2013). Global action plan for the prevention and control of noncommunicable diseases 2013-2020, World Health Organization.
  • Popescu, G. H., I. Nicoale, E. Nica, A. J. Vasile and I. R. Andreea .(2017). "The influence of land-use change paradigm on Romania’s agro-food trade competitiveness—an overview." Land Use Policy, 61: pp.293-301. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2016.10.032
  • Radulescu, C. V., I. Ioan and M. Nastase .(2016). "Premises of the Green Business Strategies." Revista de Management Comparat International 17(2): pp.108. https://doi.org/10.1108/IMR. 11.2018.0317
  • Renzaho, A. M. and D. Mellor .(2010). "Food security measurement in cultural pluralism: Missing the point or conceptual misunderstanding? " Nutrition 26(1):pp. 1-9. DOI:10.1016/j.nut.2009.05.001
  • Rockström, J., O. Edenhofer, J. Gaertner and F. DeClerck .(2020). "Planet-proofing the global food system." Nature Food ,1(1):pp. 3-5. DOI:10.1038/s43016-019-0010-4
  • Sacks, G., E. Looi, A. Cameron, K. Backholer and C. Strugnell .(2019). "Population-level strategies to support healthy weight: an evidence check rapid review brokered by the Sax Institute for Queensland Health." Melbourne: Deakin University. https://www.saxinstitute.org.au/wp
  • Springmann, M., M. Clark, D. Mason-D’Croz, K. Wiebe, B. Bodirsky, L. Lassaletta, W. De Vries, S. J. Vermeulen, M. Herrero and K. M. Carlson .(2018). "Options for keeping the food system within environmental limits." Nature ,562(7728): pp.519-525. doi: 10.1038/s41586-018-0594-0.
  • Stringhini, S., S. Sabia, M. Shipley, E. Brunner, H. Nabi, M. Kivimaki and A. Singh-Manoux .(2010). "Association of socioeconomic position with health behaviors and mortality." Jama 303(12): pp.1159-1166. doi: 10.1001/jama.2010.297
  • Swinburn, B. A., G. Sacks, K. D. Hall, K. McPherson, D. T. Finegood, M. L. Moodie and S. L. Gortmaker .(2011). "The global obesity pandemic: shaped by global drivers and local environments." The Lancet ,378(9793):pp. 804-814. DOI: 10.1016/S0140-6736(11)60813-1
  • Swinburn, B., G. Sacks, S. Vandevijvere, S. Kumanyika, T. Lobstein, B. Neal, S. Barquera, S. Friel, C. Hawkes and B. Kelly .(2013). "INFORMAS (I nternational N etwork for F ood and O besity/non‐communicable diseases R esearch, M onitoring and a ction S upport): overview and key principles." Obesity reviews 14: pp.1-12. DOI: 10.1111/obr.12087
  • Tarhini, M. .(2022). "Aggregate Food Security Measurement Indicators: Current Status and Perspectives." Revista de Management Comparat Internațional 23(3):pp. 408-418. . DOI:10.24818/RMCI.2022.3.408
  • Tendall, D., J. Joerin, B. Kopainsky, P. Edwards, A. Shreck, Q. Le, P. Krütli, M. Grant and J. Six. (2015). "Food system resilience: defining the concept." Global Food Security,: pp.17-23. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2015.08.001
  • Turner, C., A. Aggarwal, H. Walls, A. Herforth, A. Drewnowski, J. Coates, S. Kalamatianou and S. Kadiyala .(2018). "Concepts and critical perspectives for food environment research: a global framework with implications for action in low-and middle-income countries." Global food security ,18: pp.93-101. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2018.08.003
  • Tyler, S., M. Keller, D. Swanson, L. Bizikova, A. Hammill, A. N. Zamudio, M. Moench, A. Dixit, R. G. Flores and C. Heer .(2013). "Climate resilience and food security: A framework for planning and monitoring.1-30. https://cdkn.org/resource/
  • Van Berkum, S., J. Dengerink and R. Ruben .(2018). The food systems approach: sustainable solutions for a sufficient supply of healthy food, Wageningen Economic Research. https://www.undp.org/facs/publications/
  • Wang, J., Y. Li, J. Huang, T. Yan and T. Sun .(2017). "Growing water scarcity, food security and government responses in China." Global Food Security ,14:pp. 9-17. http://dx.doi.org/10.1016/j.gfs.2017.01.003
  • Willett, W., Rockström, B. Loken, M. Springmann, T. Lang, S. Vermeulen, T. Garnett, D. Tilman, F. DeClerck and A. Wood .(2019). "Food in the Anthropocene: the EAT–Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems." The Lancet 393(10170): pp.447-492. DOI: 10.1016/S0140-6736(18)31788-4
  • Zamudio, A. N., L. Bizikova and M. Keller. (2014). Measuring Local Food Systems’ Resilience: Lessons learned from Honduras and Nicaragua, Winnipeg, MB, Canada: International Institute for Sustainable Development, pp. 1-12. https://www.iisd.org/publications/report
  • Zeng, J., X. Zhang and R. Tang .(2022). A Study of the Global National Food Security System Based on the AEG Model. 2022 3rd International Conference on Big Data and Social Sciences (ICBDSS 2022), Atlantis Press. 2991/978-94-6463-064-0_53

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار