پایش فضایی روابط و پیوندهای روستایی- شهری در توسعه پایدار ناحیه ابهر- خرمدره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

پیوندهای روستایی- شهری می‌توانند تأثیر بسزایی در توسعه پایدار روستایی داشته باشند، این آثار دارای نقش مثبت یا منفی بر حوزه یا ناحیه خویش بوده و از منطقه‌ای به منطقه دیگر تفاوت دارد. روابط و پیوندهای فضایی در جریان خدمات، سرمایه، جمعیت، اطلاعات، فناوری، تولید، پسماندها و... مستتر است؛ از این رو شناخت علمی این پدیده‌ها در برنامه‌ریزی منطقه‌ای مؤثر تلقی می‌شود. لایه-های حرکات فضایی با استفاده از روش‌های نرم افزاری قابل رصد و ظهور و بروز است؛ بنابراین، پژوهش حاضر، درصدد است با کمک گرفتن از این علوم، روابط روستایی- شهری را در توسعه جغرافیای ناحیه ابهر- خرمدره پایش نماید. روش کار پژوهش، توصیفی-تحلیلی و بر مبنای داده‌های میدانی و اسنادی بوده و جامعه مورد مطالعه ناحیه ابهر- خرمدره واقع در استان زنجان می‌باشد. شهر ابهر به عنوان یک شهر میانه اندام به لحاظ تجمع امکانات، سرمایه و نیروی انسانی در منطقه، ضمن تسلط و برتری نسبی بر ناحیه، دارای ارتباطی دوسویه با نقاط جمعیتی و روستاهای پیرامونی خود است. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که 34/59 درصد از خانوارهای مورد مطالعه، خدمات، کالاها و مایحتاج زندگی خود را از شهر ابهر تهیه می‌نمایند؛ 46/29 درصد خانوارها از شهر خرمدره و هیدج و 72/8 درصد خانوارها، صرفاً از روستای محل سکونت خود کالاهای مورد نیاز خود را تامین می‌نمایند. ضمن اینکه جریان اقتصادی میان روستاها با یکدیگر به منظور تامین کالای مصرفی خانوار بسیار محدود و ناچیز است که این امر نشانگر تسلط و حوزه نفوذ شهر ابهر و خرمدره بر روستاهای پیرامونی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

- ازکیا، مصطفی؛ غفاری، غلامرضا (1386)، توسعه روستایی با تاکید بر جامعه روستایی ایران، نشر نی. ISBN: 9789643127275
- استانداری زنجان (1399)، گزارش و آمار استانداری از جغرافیای استان زنجان. و تقسیمات سیاسی.
- افراخته، حسن؛ عزیزپور، فرهاد؛ شیرخانی آزاد، حمید و مؤمنی، حسن (1041)، چشم‌انداز تحولات کالبدی-فضایی روستاهای پیرامون شهر ابهر، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای اقتصادی، 3(8،) صص: 40-33. https://dorl.net/dor/20.1001.1.27173747.1401.3.8.3.0
- ضیاء توانا، محمد حسن؛ قادرمرزی، حامد (1388)، "تغییرات کاربری اراضی روستاهای پیراشهری در فرایند خزش شهر روستاهای نایسر و حسن آباد سنندج"، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 68. magiran.com/p657158 
- داداشپور، هاشم؛ علی دادی، مهدی (1398)، برنامه ریزی توسعه یکپارچه محلی چارچوب نظری و عملیاتی برای ایران، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زنجان (1399)، گزارش سالیانه بهداشتی و عمومی شهرستان‌های استان زنجان.
- سعیدی، عباس (1387)، مسکن روستایی، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، انتشارات دانشنامه بزرگ فارسی، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور ایران.
- سعیدی، عباس (1399)، برنامه ریزی کالبدی-فضایی در راستای توسعه پایدار منظومه‌های روستایی-شهری، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران.
- سعیدی، عباس؛ حسینی حاصل، صدیقه (1396)، شالوده‌های مکانیابی و استقرار روستاهای جدید، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ دوم، تهران.
- سعیدی، عباس؛ تقی زاده، فاطمه (1384)، "پیوندهای روستایی- شهری و توسعه منطقه‌ای بررسی تطبیقی شهرستانهای باغلمک و اردکان"، انجمن جغرافیایی ایران، سال سوم، شماره 6-7.
- شکور، علی؛ شمس الدینی، علی (1391)، نقش آفرینی کانون‌های شهری در ایجاد تعادل و توسعه نواحی روستایی (مورد: شهر مصیری و روستاهای پیرامونی)، مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی، دوره 7، شماره 21. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25385968.1391.7.21.6.6
- شیخی، داود؛ رضوانی، محمدرضا (1386)، روابط متقابل شهر و روستا در کشورهای درحال توسعه، ترجمه شده از کنت لینچ، ناشر: پیام چاپ نخست، تهران.
- شیرخانی، حمید؛ مؤمنی، حسن (1400)، تبیین عامل‌های تاثیرگذار مکانی- فضایی در روستاهای پیراشهری، نشریه جغرافیا و روابط انسانی، دوره 3، شماره 4، صص:541 – 532. https://dorl.net/dor/20.1001.1.26453851.1400.3.4.33.8
- شوراهای اسلامی و دهیاریهای ناحیه ابهر و خرمدره (1395)، اطلاعات جغرافیایی استان زنجان، ناحیه ابهر-خرمدره.
- صرافی، مظفر (1377)، مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه‌ای، سازمان برنامه و بودجه، تهران.
= قادرمرزی، حامد (1389)، "تحولات ساختاری- کارکردی روستاهای حریم شهر سنندج در فرآیند گسترش فضایی شهر (طی دوره 1385-1355)"، رساله دکتری دانشگاه شهید بهشتی تهران.
- عزیزپور، فرهاد؛ محسن زاده، آرمین (1391)، نظریه‌ها و رویکردهای سازمانیابی فضایی سکونتگاههای رستایی، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، چاپ دوم، تهران.
- طاهرخانی، مهدی؛ رکن الدین افتخاری، عبدالرضا (1383)، تحلیل نقش روابط متقابل شهر وروستا در تحول نواحی روستایی استان قزوین، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 8، شماره 4، زمستان 1383. https://www.sid.ir/paper/7053/fa
- کلانتری، خلیل (1380)، برنامه ریزی و توسعه منطقه‌ای (تئوری‌ها و تکنیک‌ها)، انتشارات خوشبین.
- کریم زاده مطلق، زینب؛ لطفی، علی؛ پورمنافی، سعید (1399)، مدلسازی تخصیص کاربری اراضی پایدار در اصفهان بزرگ با استفاده از ارزیابی چندمعیاره در محیط GIS، مجله جغرافیا و پایداری محیط، شماره 35، 21-35. https://ges.razi.ac.ir/article_1522.html
- محمدی، جلیل؛ رستمی، الهام (1395)، تحلیل تغییرات سلسله مراتب شهری استان زنجان دوره 90–1355، مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال ششم، شماره 20. https://gps.gu.ac.ir/article_33178.html
- مرکز آمار ایران (1395)، گزارش سرشمار عمومی نفوس و مسکن.
- معصومی، اکبر (1384)، بررسی نقش صنعت در توسعه کالبدی شهر ابهر، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه زنجان.
- وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (1399)، اطلاعات مرتبط با جغرافیای جمعیت استان زنجان.
- Bianca, M., et al (2012). Post-communist land use changes related to urban sprawl in the Romanian metropolitan areas. Journal of Studies and Research in Human Geography, 6(1):35-46. http://dx.doi.org/10.5719/hgeo.2012.61.35
- Bosworth, G., & Venhorst, V. (2018). Economic linkages between urban and rural regions–what’s in it for the rural? Regional Studies, 52(8), 1075–1085. https://doi.org/10.1080/00343404.2017.1339868
- Douglass, Milk (2018). A regional network strategy for reciprocal rural–urban linkages: an agenda for policy research with reference to Indonesia. Routledge. ISBN: 9781315800486
- Douglass, Milk (1998). A regional network Strategy or Reciprocal Rural-Urban linkeges in: TWPR. 20(1), PP 1-33. http://dx.doi.org/10.3828/twpr.20.1.f2827602h503k5j6
- Giannakis, E., & Bruggeman, A. (2020). Regional disparities in economic resilience in the European Union across the urban–rural divide. Regional Studies, 54(9), 1200–1213. https://doi.org/10.1080/00343404.2019.1698720
- He, Y., Zhou, G., Tang, C., Fan, S., & Guo, X. (2019). The spatial organization pattern of urban-rural integration in urban agglomerations in China: An agglomeration-diffusion analysis of the population and firms. Habitat International, 87, 54–65. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2019.04.003
- Jablonski, B. B. R., Carolan, M., Hale, J., Thilmany McFadden, D., Love, E., Christensen, L., Covey, T., Bellows, L., Cleary, R., & David, O. (2019). Connecting urban food plans to the countryside: leveraging denver’s food vision to explore meaningful rural–urban linkages. Sustainability, 11(7), 2022. https://doi.org/10.3390/su11072022
- Kibriya, S., Bessler, D., & Price, E. (2019). Linkages between poverty and income inequality of urban–rural sector: a time series analysis of India’s urban-based aspirations from 1951 to 1994. Applied Economics Letters, 26(6), 446–453. https://doi.org/10.1080/13504851.2018.1486973
- Khosravi Mehrzad (2017), Training in system thinking and system dynamics, http://systemstories.ir.
- Nilsson, K., Nielsen, T. S., Aalbers, C., Bell, S., Boitier, B., Chery, J. P., Fertner, C., Groschowski, M., Haase, D., & Loibl, W. (2014). Strategies for sustainable urban development and urban-rural linkages. European Journal of Spatial Development, 25-p. https://nordregio.org/
- Nugroho, P (2018). Rural Industry Clustering Towards Transitional Rural-Urban Interface, Department of Urban and Regional Planning, Diponegoro University.: Earth and Environmental Science IOP Conf. Series: 10.1088/1755-1315/158/1/012055.
- Tacoli, Cecilia (2004). Rural-Urban Linkages and Pro-Poor Agricultural Growth: An Overview. https://pdf.usaid.gov/pdf_docs/Pnact761.pdf
- Tacoli Cecilia, IIED Prepared for OECD DAC POVNET Agriculture and Pro-Poor Growth Task Team Helsinki Workshop, 17-18.
- Torabi, Z., Rezvani, M. R., & Badri, S. Ali. (2020). Tourism, poverty reduction and rentier state in Iran: a perspective from rural areas of Turan National Park. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure and Events, 1–16. https://doi.org/10.1080/19407963.2020.1759081
- Un-Habitat (2004), Regional Conference on Urban-Rural Linkagas. 1-4 O ctober. Un office in Nairobi, Kenya. http://www.unchs.org.
- https://parsmodir.com/db/research/system-dynamics.php, (1400)

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار