تحلیل تغییرات فضایی – زمانی عرصه‌های منابع طبیعی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

منابع طبیعی نقش اساسی در حفظ تعادل محیط‌زیست، حفظ تنوع زیستی و توسعه اقتصادی ملی دارند، به همین سبب برنامه‌ریزی برای مدیریت، ساماندهی و بهره‌برداری بهینه از این منابع حیاتی ضرورت دارد. طی دهه‌های اخیر متاثر از چالش‌های اقلیمی، کاهش بارندگی، خشکسالی‌های متمادی و ضعف در نظام برنامه‌ریزی کشور، عرصه‌های منابع طبیعی به ویژه جنگل‌ها و مراتع دچار تغییرات قابل توجهی شده‌اند. از جمله این تغییرات می‌توان به تخریب جنگل‌ها و مراتع اشاره نمود. بنابراین هدف از پژوهش حاضر بررسی تغییرات سطح جنگل‌ها و مراتع کشور طی دوره زمانی 1385 تا 1399 در پهنه فضایی ایران است. این مطالعه از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روش به صورت توصیفی - تحلیلی است. داده‌های مورد استفاده از مرکز آمار ایران استخراج شده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از تکنیک‌های آمار فضایی و در محیط نرم‌افزار Arc Map انجام شده است. یافته‌های پژوهش در سطح ملی نشان دهنده کاهش قابل توجه سطح مراتع و افزایش نسبی سطح جنگل‌ها طی دوره زمانی مورد بررسی است. در بین استان‌ها نیز 11 استان دارای کاهش در سطح جنگل‌ها و 21 استان دارای کاهش در سطح مراتع بوده‌اند. یافته‌های حاصل از تحلیل فضایی نیز بیانگر شکل‌گیری سه خوشه داغ مربوط به مقادیر بالای سطح عرصه‌های جنگلی در غرب و جنوب کشور و همچنین شکل‌گیری یک خوشه داغ مربوط به مقادیر بالای عرصه‌های مرتعی در مناطق مرکزی و شرق ایران است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • امینی، محمد‌رشید؛ شتابی‌جویباری، شعبان؛ هادی‌معیری، محمد و غضنفری، هدایت‌اله (1387). بررسی امکان مدل ‌سازی احتمال تخریب جنگل های غرب کشور با استفاده از GIS و RS (مطالعه موردی: جنگل‌های آرمرده بانه). نشریه علمی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، دوره 16، شماره 3، ص 443-431.
  • جعفرزاده، هورفر؛ مخدوم، مجید؛ مخدوم، عبدالرضا و درویش‌صفت، علی‌اصغر (1391). ارزیابی و برنامه‌ریزی محیط زیست با سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی ""GIS. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • عسگری، آرمین (1391). بررسی پیامدهای جنگل‌زدایی و تخریب اراضی در جنگل‌های شرق مازندران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل.
  • عسگری، علی (1390). تحلیل‌های آمار فضایی با Arc GIS. تهران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
  • عفیفی، محمد ابراهیم (1399). مدل‌سازی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از مدل زنجیره‌ای مارکوف و مدل LCM ، مطالعه موردی: شهر شیراز. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 20، شماره 56، ص 158-141.
  • قاسمی، مهدی؛ کرمی دهکردی، اسماعیل و ابراهیمی، عطااله (1396). تحلیل تضاد کنشگران اجتماعی در عرصه‌های منابع طبیعی و تاثیرات آن بر جامعه روستایی (مورد مطالعه: شهرستان بروجن). پژوهش‌های روستایی، دوره 8، شماره 4، ص 648-638.
  • قربان‌نیا خبیری، وجیهه؛ میرسنجری، میرمهرداد و آرمین، محسن (1396). پیش‌بینی تغییرات کاربری جنگل در حوزه آبخیز چالوس‌رود. سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، سال 8، شماره 2، ص 91-79.
  • گلدوی، سمیه؛ محمدزاده، مرجان؛ سلمان ماهینی، عبدالرسول و نجفی‌نزاد، علی (1393). مدل‏سازی ‏تغییرات ‏اراضی ‏جنگلی ‏با‏ روش ‏رگرسیون ‏لجستیک‏ در ‏دوره‏ زمانی‏ 2007- 1988‏و‏ پیش‌بینی ‏شرایط ‏آینده ‏این ‏اراضی ‏در ‏منطقه‏ گرگان. فصلنامه علمی – پژوهشی فضای جغرافیایی. سال 14، شماره 46، ص 70-51.
  • مرکز آمار ایران (1385 تا 1399). سالنامه‌های آماری استان‌ها.
  • Dushku, A., & Brown, S. (2003). Spatial modeling of baselines for LULUCF carbon projects: The GEOMOD modeling approach. In 2003 International Conference on Topical Forests and Climate Change:" Carbon Sequestration and the Clean Development Mechanism (Vol. 39).
  • Echeverria, C., Coomes, D. A., Hall, M., & Newton, A. C. (2008). Spatially explicit models to analyze forest loss and fragmentation between 1976 and 2020 in southern Chile. Ecological Modelling, 212(3-4), 439-449.
  • Getis, A., & Ord, J. K. (1996). Local spatial statistics: an overview. Spatial analysis: modelling in a GIS environment, 374, 261-277.
  • Gobin, A., Campling, P., & Feyen, J. (2002). Logistic modelling to derive agricultural land use determinants: a case study from southeastern Nigeria. Agriculture, ecosystems & environment, 89(3), 213-228.
  • Helmer, E. H., Brown, S., & Cohen, W. B. (2000). Mapping montane tropical forest successional stage and land use with multi-date Landsat imagery. International journal of remote sensing, 21(11), 2163-2183.
  • Laurance, W. F., Lovejoy, T. E., Vasconcelos, H. L., Bruna, E. M., Didham, R. K., Stouffer, P. C., ... & Sampaio, E. (2002). Ecosystem decay of Amazonian forest fragments: a 22‐year investigation. Conservation biology, 16(3), 605-618.
  • McLain, R., Poe, M., Biedenweg, K., Cerveny, L., Besser, D., & Blahna, D. (2013). Making sense of human ecology mapping: an overview of approaches to integrating socio-spatial data into environmental planning. Human Ecology, 41(5), 651-665.
  • Podeh, S. S., Oladi, J., Pormajidian, M. R., & Zadeh, M. M. (2009). Forest change detection in the north of Iran using TM/ETM+ imagery. Asian Journal of Applied Sciences, 2(6), 464-474.
  • Schneider, L. C., & Pontius Jr, R. G. (2001). Modeling land-use change in the Ipswich watershed, Massachusetts, USA. Agriculture, Ecosystems & Environment, 85(1-3), 83-94.
  • Serneels, S., & Lambin, E. F. (2001). Proximate causes of land-use change in Narok District, Kenya: a spatial statistical model. Agriculture, Ecosystems & Environment, 85(1-3), 65-81.
  • Smits, P. C., Dellepiane, S. G., & Schowengerdt, R. A. (1999). Quality assessment of image classification algorithms for land-cover mapping: A review and a proposal for a cost-based approach. International journal of remote sensing, 20(8), 1461-1486.
  • Turner, M. G., Gardner, R. H., O'neill, R. V., & O'Neill, R. V. (2001). Landscape ecology in theory and practice (Vol. 401). Springer New York.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار